Jezus gebruikt de Pesachliturgie en Sedermaaltijd om aan Zijn discipelen uit te leggen dat Hij Zichzelf zal geven als Offerlam. Zijn lichaam en bloed vervangen het oude verbond. Het is de liturgie van Pesach die Jezus overneemt en die Hem door en in het lijden draagt.

Liturgie doet leven

‘En als zij de lofzang gezongen hadden…’

Gemeente van Jezus Christus, broeders en zusters, jongens en meiden, we leven midden in de lijdenstijd. Of veertigdagentijd. We leven toe naar Goede Vrijdag en Pasen. We staan bijzonder stil bij het lijden van Jezus.

Ik weet niet hoe jullie de lijdenstijd ervaren. Ik vond het altijd droevig. In het lijden van Jezus gaat het er heftig aan toe. Hij wordt geslagen, gespuugd. Een bloederig tafereel. Lijden is niet iets om vrolijk van te worden.

Er is veel lijden in de wereld. Misschien ook in uw of jouw leven. Misschien teveel om op te noemen. Teveel misschien om te dragen. Lijden … om droevig van te worden.

Ik had die somberheid ook bij het avondmaal als kind. Dan denken we ook aan het lijden van Jezus. Avondmaalsdiensten durven vooral lang, toch. Er is ook wel wat te zien: brood en wijn. Veel stilzitten en wachten toch? Nee, daar word je niet direct vrolijk van.

Wat schetst onze verbazing! Midden in die tijd, Jezus zelf. Hij zingt een lofzang! Hallelujah, loof de Heer! Hij, de Man van Smarten. Hoe is het mogelijk? Ja! Jezus weet wat Hem te wachten staat. We lezen dat aan het begin van Mattheus 26. Hij zegt tegen Zijn discipelen: over twee dagen zal Ik overgeleverd worden om gekruisigd worden.

Hij staat hier midden in het lijden. Hij kent de haat. Weet wat Hem te wachten staat. De verloochening, geseling. Geestelijke strijd in de hof. Hij is zich ervan bewust. Op Zijn tijd. Hij houdt Zelf de regie over het zal gaan. De overpriesters en schriftgeleerden willen niet dat het tijdens het Paasfeest gebeurd. Maar Jezus wil dat wel. Mijn tijd is nabij!

Eerst wil Hij het Pascha vieren met Zijn discipelen. Lukas schrijft: Ik verlang er heel erg naar om dit met jullie te vieren. De plaats waar dat zal gebeuren moet verborgen blijven, anders pakken ze Hem op.

De maaltijd van de Exodus uit het slavenhuis. Paasmaaltijd betekent bevrijding van het verleden. De toekomst tegemoet. Een maaltijd vol van rituelen en gebruiken. De Paasmaaltijd is een maaltijd met een rijke liturgie. Hij komt er zo toe om de lofzang te zingen. Zijn lijden en leven wordt gedragen door liturgie.

Misschien herkent u dat. Gedragen door psalmen en liederen. God zij geprezen met ontzag! Psalm 68. Een wonderlijke ervaring als je gedragen wordt door psalmen en liederen. Misschien wel juist door het lijden heen. Hij doet ons aan de dood ontkomen! Hij zal bij het naderen van de dood volkomen uitkomst geven. God is er juist in het lijden.

Dat kom je vaak tegen in het pastoraat. Dat God erbij is, als het moeilijk is.

Paulus en Silas doen het: psalmen zingen in de nacht. In dat blok, in de gevangenis. Andere gevangenen horen het. Zingen in de nacht. Als het donker is. De dichter van Psalm 42 doet het ook: zal Zijn lof zelfs in de nacht, zingen daar ik Hem verwacht!

Zingen, getuigen: vaak op de grens van het graf. Onze zuster getuigde van het verlangen om heen te gaan. En ook onze broeder getuigde. Bij hem hebben de psalmen en de liederen erdoor geen gedragen. Ik denk aan die gelovige broeder. Hij had veel pijn. De nachten duren zo lang. Als ik wakker lig, dan zing ik psalmen. Toen ik hem belde: wat hebben we een goede God, Hij draagt ons dag aan dag. Nee, zei hij, ook dag en nacht. Ook in de nachten was Hij er.

Liturgie is ook bidden, geven van gaven, vieren van sacramenten. Geheel aan handelingen die de eredienst maken.

De Sedermaaltijd kent ook de liturgie. Seder betekent ook orde. Volgorde en invulling van de liturgie. De hoofdstructuur is al die eeuwen hetzelfde gebleven. Laten we een beeld vormen van hoe Jezus die maaltijd vierde.

Het is avond. Ze liggen met elkaar aan tafel. Jezus heeft de leiding als pater familias. De Seder begint met voorbereidende handelingen. Jezus spreekt de zegen uit. Dan eten ze wat groenten en drinken ze de eerste beter.

Na deze handelingen begint de Pesach liturgie. De jongste stelt de vraag: waarom is deze avond anders dan de andere avonden? Dan vertelt Jezus het bekende verhaal van de uittocht. De verlossing toen en daar heeft betekenis voor het hier en nu. Verleden en heden komen samen. God is in ons midden. We ervaren de verlossingsdaad in Egypte als onze eigen verlossing.

Dan worden Psalm 113-114 gezongen. Eerste deel van het Hallel. God die laag neer ziet. Over de uittocht.

Dan begint na het drinken van de tweede beker, de hoofdmaaltijd. Het lijkt erop dat Jezus de vaste liturgie volgt. Al lezen we daar niet veel over.

Maar dan verandert het. Jezus spreekt de zegen uit over het brood der ellende. Dit aten onze vaderen in Egypte. Hij spreekt een formule uit die de discipelen no nooit hebben gehoord. Neem, eet, dit is Mijn lichaam. Voor u gebroken en gegeven. Doe dat tot Mijn gedachtenis.

Ongekend! Jezus betrekt het brood op zichzelf. Ik geef Mijzelf. Ik geef Mijn leven aan jullie. Niet denken aan Jezus’ lijf of romp. Nee. Dit is Hijzelf. Hij als de geofferde. Dit is offerterminologie. Ik ga de dood in voor u en jou.

Wij gedenken en vieren dat nog elke keer. Zo is het avondmaal onderdeel geworden van onze liturgie. Jezus gebruikt brood. Brood doet leven. Liturgie doet leven!

De maaltijd gaat verder. Pesach wordt voortgezet. Ze eten bittere kruiden. Ze eten het Paaslam. Dat is een feestelijk onderdeel. Daar wordt de tijd voor genomen.

Jezus pakt de derde beker. Dan gebeurt er iets bijzonders. Drink allen daaruit, zegt Hij, na de zegen, want dit is Mijn bloed. Dit is ongekend. En volstrekt nieuw. De beker van de verlossing. Dit doet ook denken aan offers. Aan offerbloed. Symbool voor leven. Jezus zegt: Ik schenk Mijn leven als geofferde.

Dit is het bloed van het nieuwe verbond. Jezus spreekt daarvan. Pascha is het oude verbond. Vlees van het oude Paaslam is niet meer nodig. Bloed is niet meer nodig. Jezus is het offer. Het nieuwe verbond gaat over vergeving. Jeremia spreekt erover. God zal Zijn wet in ons binnenste wonen. Hij zal onze ongerechtigheid vergeven en niet meer aan onze zonden denken. Hij stelt het nieuwe verbond in.

Zo wordt Jezus niet alleen zelf gedragen door de liturgie. Nee. Hij wordt de kern. Om Hem draait het. Hij komt er zelf in naar ons toe. Zo wordt liturgie ons tot leven.

Na de hoofdmaaltijd gaat de Pesachliturgie tot een afronding. Ze zingen dan het Hallel, de rest: psalm 115-118. Dan wordt de beker van de lofprijzing gezongen.

Zal Hij ook niet de psalmen op Zichzelf betrokken hebben? Zoals Psalm 115, zal Hij aan Zijn eigen dood gedacht hebben: Niet de doden loven de Heere, maar wij, van nu af aan, tot altijd. En Psalm 116: Banden van de dood omknelden mij. Ik voelde angst en pijn. God heeft mij verlost. Ik zal de beker van de verlossing heffen. Ik wil mijn geloften betalen. En psalm 117: over Gods overstelpende liefde. En tenslotte Psalm 118: ik zal niet sterven, naar leven. Loof de Heere, want Hij is goed.

Zo zingt Jezus de lofzang. Hij komt zo naar ons toe. Ook als wij zingen. Bij vreugde, verdriet. ’s Zondags, door de week. Bij opstaan en naar bed gaan. Liturgie doet leven – ook die van de lijdenstijd en avondmaal. Ze zijn bedoeld als bron van vreugde? We mogen het uitzingen en jubelen. Hij verlost van de macht van het kwaad.

In de lijdenstijd een periode om bij het lijden stil te staan. Een vaste periode in het jaar. Net als de zondag. Gods ritme in het kerkelijke jaar. In het ritme van de week en van de dag. Momenten om stil te staan, op adem te komen, te vieren en te genieten.

Mijn leven is vaak vol met van alles en nog wat. Moeilijk om stil te worden. Mooi dat de liturgie daarbij helpt. De liturgie van de week. Goed om naar de kerk te gaan. Goed om zelf ook als gezin zo’n liturgie te hebben. Het Woord te openen, te zingen met elkaar. Hoe doe jij dat? Spreek daarover met elkaar. Hoe spreekt God tot jou? Belangrijk om te leven in het ritme van God.

Liturgie doet leven. Er is nog iets. Tot slot. Niet alleen liturgie in ons leven. Ook liturgie van ons leven. Ons hele leven verbonden met God. Verbonden met alle elementen van het leven. Een boek, Liturgie van het alledaagse. Alledaagse dingen zoals tandenpoetsen, sleutels kwijtraken, ruzie. Hij vult ons leven. En andersom, God wil die alledaagse dingen gebruiken in Zijn dienst. Als het goed is dienen we God in alles. Laat zo ons leven een loflied zijn voor God. Hallelujah.

Amen.

Protestantse Gemeente Gouda, St. Janskerk, zondag 12 maart 2023, 10 uur. Schriftlezing Mattheus 26:17-30 en Psalm 116. Wetslezing uit Deuteronomium 5:1-21.