De smartphone is een groot gevaar voor onze jongeren, maar biedt ook kansen om de navolging van Jezus vorm te geven. Belangrijk is dat, in contrast met Psalm 19, de smartphone de aandacht naar beneden en naar onszelf trekt, terwijl David ons oproept om ons tot God te wenden en vanuit de natuur en Schrift meer over Hem te leren.
Wie is er ‘smarter’: jij of je telefoon?
Gemeente, jongens en meisjes, ik begin met een vraag, naar een wow-ervaring. Heb je het? Zo’n ervaring? Ik denk, dat was niet achter je smartphone. Nee, waarschijnlijk iets wat je hebt meegemaakt. Ik ging mountaincarten met mijn zoontje. Zo’n ervaring. Misschien had je zoiets in gedachten.
Waarom vraag ik dat? We zitten soms 3, 4, 5, 8 uur achter onze smartphone. Maar als de echte ervaringen in het echte leven plaatsvinden, is het dan wel slim om zo lang achter je smartphone te zitten? Op de achterkant van de nieuwsbrief vind je de lijn van de preek.
1. Waar zijn wij voor geschapen?
We gaan beginnen met: waar zijn we voor geschapen? We kijken naar Psalm 19. Je ziet een bepaalde op opbouw. Vers 1-7: de natuur. God maakt zich bekend aan alle mensen. Vers 8-11: de Thorah, God maakt zich bekend aan Israël, persoonlijk. Door de wet van God leer je Hem persoonlijk kennen. En vers 12-15: de reactie van David, hoe hij er tegenover staat.
We horen een antwoord op de vraag die ik stelde. Waar zegt David waar hij voor leeft? Vers 15. De woorden van mijn mond en de overdenking van mijn hart, mogen die U welgevallig zijn. David zegt niet alleen dat hij dat wil maar ook dat hij tevreden is met God. Mijn rots en mijn verlosser. Leven in verbinding met God.
Aandachtig letten op wat je ziet. Wanneer heb jij dat gedaan? De hemel bewonderd. Zien hoe groot God is. Met de smartphone kijk je eigenlijk continu omlaag. Naar het scherm, een niet reële wereld. Het gaat om de likes en kicks. Als je naar de hemel kijkt, besef je hoe nietig je bent. Jouw mening en visie zijn niet belangrijk. Je wordt opgenomen in het grote van God.
David zegt dat je niet even moet kijken, maar aandachtig. De nacht en de dag geven dingen aan elkaar door. Je moet het bestuderen. Je moet zien hoe machtig en groot God is.
Hij zegt: niet alleen Reeuwijkers verstaan die taal, maar ook Chinezen en Afrikanen verstaan dat. Ze kunnen iets leren over God. Fysiek bezig zijn met de Schepping. God wil dat wij in die reële wereld zijn en genieten. De virtuele wereld maakt ons niet gelukkig. Je bent gemaakt voor de echte wereld. Een vrucht in de virtuele wereld, dan word je niet echt gelukkig.
Die zelfde aandacht die je voor de natuur hebt, wil David dat je die ook voor de wet van God hebt. De Thorah. God persoonlijk leren kennen. Die wet heb je nodig. De berijmde versie zegt: Des Heeren wet nochtans, verspreidt volmaakter glans. Die geeft de ziel leven. Verbinding met God.
De wet van God, dat gaat toch over wat je wel en niet mag. Hoe kan dat nou leven geven? Het gaat om de tempeldienst. Daarin laat God zien hoe Hij de zonden verzoend. Daar laat God Zijn liefde zien. Dat verandert je ziel. Dan ga je leven naar Zijn bevelen.
Als ik het over het offer heb, dan denken wij aan het offer van Jezus Christus. Een christen raakt vervuld van zijn Heiland.
Dat is waar we voor gemaakt zijn. De wet. Vanmorgen klonken ze. God liefhebben boven alles. En je naaste als jezelf. Als je met en voor God leeft, ga je anderen ook liefhebben. Je wordt als het ware priester. Die er altijd voor een ander is. Die offert en leert over de wet. Hij is zo de bemiddelaar. Zo wil God dat ook wij Hem liefhebben maar ook de naaste dienen.
God in de fysieke wereld te dienen. God liefhebben boven alles en de naaste als onszelf. God leren kennen in de natuur. God leren kennen door Jezus Christus. En, nog niet genoemd, David zegt: wie zal al zijn afdwalingen kennen? Wie kan zeggen waarin die allemaal verkeerde dingen doet? We hebben ons hart niet mee. Daar moeten we rekening mee houden ook in het gebruik van de smartphone. Erkennen dat we zondaren zijn.
2. Hoe helpt de smartphone daarbij?
Eerst maar dit: ons smarthome is heel handig. Je kunt er heel veel mee doen. De meesten van ons zullen een familieapp hebben. Je deelt veel. Ook op andere sociale media. Je kunt veel delen. Iets van jouw leven laten zien. Mooi als het fysieke en online aan elkaar verbonden is.
Je deelt niet alleen dat je met een ijsje shint in een pretpark. Ook als je een regenboog zag. Dat je dat ook deelt met anderen. Wanneer heb jij voor het laatst iets gedeeld van God op je status? Sommigen delen bijna dagelijks teksten. Anderen doen dat af en toe. Het gaat er niet om hoe vaak. Wie God voor je is! Ik heb een catechisant die heeft op haar status: saved by grace. Ze getuigt erover. De online wereld kan het makkelijker maken om over het geloof te spreken. Geweldig dat ze zo getuigt. Dan helpt die smartphone om te getuigen en met God te leven.
Nog iets. Het gaat niet altijd goed met iemand. Het kan zo zijn dat je vrienden hebt die niet lekker in hun vel zitten. Die niet zo makkelijk mee kunnen. Dat je een appje stuurt om te laten weten dat je die ander ziet. Verbondenheid vormgeven. Mooi als je daaraan meedoet.
Het kan ook zijn dat je in een WhatsApp groep zit en dat mensen lelijke opmerkingen maken over een leraar of klasgenoot. Misschien doe je daaraan mee. Dat zou kunnen. Doe dat niet. Mee stoppen! Je kunt laten merken met een emoticon dat je dat niet fijn vindt. Je kunt opkomen online voor anderen.
Een derde of vierde ding, iedereen volgt allerlei mensen. U en jij ook. We hebben mensen nodig om na te volgen. Misschien volg je influencers. Dat mag ook. Die mogen je inspireren. En toch, het is van alle tijden. Paulus was ook een influencer. Wees mijn navolgers. Maar zegt hij erbij: zoals ik van Christus. Als je kijkt naar de mensen die je volgt, zeggen zij dat ook? Zoals ik van Christus. Ga je lijst eens na van de mensen die je volgt. Een levensstijl tegen de bijbel in: daar moet je mee stoppen te volgen. Het maakt niet zoveel uit?! Jacobus is heel radicaal: een vriend van de wereld wordt een vijand van God. Dat is scherp. Je hoeft niet alleen maar christenen te volgen. Maar als de levensstijl niet christelijk is, zou ik iemand niet volgen.
Een laatste punt. De Bijbelapp. Doe dat. Moet je digitaal je bijbel lezen? Nee. Het is beter in de stille tijd om een fysieke bijbel te hebben. Telefoon dan wegleggen. Zet de telefoon op niet storen als je het wel doet. Zodat je niet afgeleid wordt. Er komt een appje van je vriend binnen, dan ben je al verloren. Bescherm jezelf. Vliegtuigstand aan. Geen meldingen binnen laten komen.
Een Bijbelapp op je telefoon: je kunt Instagram openen of de Bijbel. Dan heb je de keuze. Besteed je tijd goed. Dat waren vijf dingen hoe de Bijbel je kan helpen.
3. Hoe bedreigt de smartphone dat?
Het is niet eerlijk om alleen maar bij het positieve stil te staan. De smartphone bedreigt het ook. Nu iets voor de ouders. Onder de 16 jaar is het brein van onze jongeren nog in ontwikkeling. Hoe je je sociaal moet afstemmen. Je hersenen zijn nog niet volgroeid. Je slijpt sociale vaardigheden in. Dat zeggen wetenschappelijke onderzoeken.
Als je veel online bent, leer je de verkeerde patronen aan. Je moet je kinderen beschermen. Niet onbeperkt toegang tot de telefoon of internet. Schermtijd is voor je bestwil. Niet om je te beperken maar om je te vormen. Houd je aan die afspraken. Ga er niet omheen werken. Doe dat niet. Je ouders bedoelen het goed.
Wat is nog meer een bedreiging? De telefoon neemt veel te veel tijd in beslag. Dat gaat ten koste van de tijd voor het geloof. Jongeren weten dat het een gevaar is.
Tegelijkertijd is dat ook hoe de smartphones werken. De specialiteit van de apps is om je aandacht vast te houden. Hoe meer aandacht, hoe meer geld. Het beheerst je, het neemt je in beslag. Je krijgt van alles aangereikt door algoritmes. Als je er eenmaal op zit, je gaat de strijd niet winnen. Overmatige schuldgevoelens: je bent niet bestand tegen de techbedrijven.
Wat moet je dan? Nou, wat je kunt doen: afstand creëren tussen jou en je apparaat. Niet denken: ik ben sterk, ik kan het aan. Tijd dat je hem niet bij je hebt. Zorg dat je telefoon beneden ligt als en studeert. Ik zeg dat ook tegen mezelf, als ik een preek maak. Doe dat vooral, creëer die afstand. Zodat niet de smartphone jou regeert, maar dat God jou regeert.
De smartphone werd geïntroduceerd tussen 2007-2010. Daardoor is er 3 uur aan onze schermtijd toegevoegd. Hoeveel invloed! We moeten daar echt aandacht aan besteden.
De meldingen, jongeren krijgen gemiddeld 1 melding per 5 minuten. Dat heeft consequenties voor onze focus. Als je daar niets mee doet, kan je je niet meer zo goed concentreren. Dat is belangrijk in Psalm 19. Aandacht voor de natuur en schrift. Dat wil God bewerken. Goed om dat te beseffen: stilte en rust creëren.
Een derde bedreiging: sociale media, wat je post, dat gaat heel vaak om vergelijken met anderen. Een lekker ijsje, mooie reis, moment waarop je staat te shinen. Je ziet die beelden continu. Er zijn ook veel andere momenten. Waarom gaat mijn leven zo slecht? Dat kan je denken. Achter elke voordeur spelen zorgen. Meisjes hebben hier last van. Zij zijn gericht op verbinding. Mooi is dat. Sociaal perfectionisme: zo gericht op verbinding, dan wil je voldoen aan de normen, in de gemeente of groep. Wat als je niet de likes krijgt? Of juist afkeuring? Dat kan leiden tot depressiviteit en eenzaamheid. Cijfers laten dat zien. Veel jongeren hebben last van depressiviteit, aldus het CBS. Het heeft effect op ons leven als we alleen maar de mooie kant zien. Niet in opgaan. Investeer in fysieke vriendschappen! Ook de donkere kant delen. De diepgang van vriendschappen wordt door social media aangetast. Investeer in gewoon fysieke contacten.
Jongens kunnen zomaar verslaafd raken aan videogames. Ook een bedreiging is de enorme hoeveelheid porno. De cijfers liegen er echt niet om. 70 procent van de jongens kijkt dagelijks of wekelijks porno. Eigenlijk moet je er van uit gaan dat je vanzelf tegen porno aanloopt via de smartphone. Wat is daar verkeerd aan? God heeft me met die gevoelens gemaakt? Ik moet mijn lichaam ontdekken? Nou, het werkt verslavend. Beelden die je ziet, steeds heftiger, steeds een nieuwe kick. Het is een zonde. God heeft seksualiteit bedoeld tussen man en vrouw in een relatie. Gericht op de ander. Niet jezelf dus bevredigen. Porno doet het andersom. Je eigen lusten. Het maakt je eenzaam en alleen. God wil een huwelijk, gericht op gemeenschap en verbinding. Porno maakt je eenzaam. Het speelt breed. Veel meer jongeren worstelen ermee. Kom er mee naar iemand die je vertrouwt. Zodat je je strijd niet alleen hoeft te doen. Een vriend deelde het met mij, het is hem gelukt, hij heeft het gedeeld.
Het beste wat je kunt doen: een afspraak maken met je ogen. Een vreemde vrouw zal ik niet aanzien. Je wordt ermee geconfronteerd, maar neem je voor het weg te klikken.
4. Wat kunnen wij doen tegen die bedreiging?
Psalm 19 geeft een antwoord. Ik ga naar het einde van de psalm. Weerhoud Uw dienaar van hoogmoed. David heeft beleden dat hij een verkeerd hart heeft. Ik ga er verstandig mee om… Ik word er niet door gegrepen… Laat die gedachten niet over mij heersen. Laat mij niet denken dat ik het zelf kan.
Je niet laten meeslepen. Zondige patronen kunnen je in bezit nemen. Wij moeten bidden om kracht. Alleen in afhankelijkheid van God zijn we onoverwinnelijk. Dan kunnen we toch staande blijven. Dan kunnen we zelfs het goede doen op social media. Voor anderen tot zegen zijn.
Naast bidden wijst Psalm 19 op verstilling. In de natuur. Afstand creëren. Je telefoon niet meenemen. Fysieke dingen doen met elkaar. Werk eraan mee. Organiseer fysieke contacten.
Nog iets, in de kerk hebben we ook een belangrijk middel tegen de smartphone. Jij kijkt op je eigen scherm. Wat jouw voorkeuren zijn. In de kerk is de smartphone even weg. Hier wordt het bepaald door de liturgie. Je krijgt het aangereikt. Je wordt naar een andere wereld geleid. Je wordt aan elkaar gegeven. Met elkaar moeten we het doen. De kerk en kerkdienst haalt je uit je online activiteiten. Zorg dat je telefoon je niet afleidt.
Wat kunnen we er tegen doen dat de telefoon een bedreiging is? Op zondag zitten we niet achter het scherm. Niet tijdens de maaltijd. Een verjaardag bij oma. Je mag er zelf over nadenken, maar maak afspraken met elkaar. Dit klinkt ook buiten de kerk. De kerk is zo aan het zeuren over de smartphone? Nee. Het speelt in de hele samenleving. Ook buiten de kerk wordt dit gezien. We kunnen daarvan leren.
Ik heb veel gezegd. U hebt de hand-out. Wie is er smarter: jij of je telefoon? De titel voelt niet helemaal goed. En niet juist. Niet wij zijn smarter. Niet ik ben in staat er tegenin te gaan. Er is iemand die smarter, sterker wil zijn. Jezus. Hij wil door Zijn Geest in je wonen. Hij doet het zo graag. Hij heeft Zichzelf ervoor over. Een leven met Jezus is een heerlijk leven. Geen schat van de wereld is te vergelijken met het kennen van Jezus. Geef je aan Hem over. Kom tot Jezus. Geef Hem je hart, dan ben je smarter dan je telefoon. Je valt wel vaak, maar je zult weer opstaan. Glorie aan Jezus, nu en tot in eeuwigheid.
Amen.
Want hij zal zijn gelijk een frisse boom,
In vetten grond geplant bij enen stroom,
Die op zijn tijd met vruchten is beladen,
En sierlijk pronkt met onverwelkte bladen;
Hij groeit zelfs op in ramp en tegenspoed;
Het gaat hem wel; ’t gelukt hem, wat hij doet.Gans anders is ’t met hem, die ’t kwaad bemint;
Hij is als kaf, dat wegstuift voor den wind;
Geen zondaar zal ’t gewis verderf ontkomen,
Als in ’t gericht door God wordt wraak genomen;
Hij, die van deugd en godsvrucht is ontaard,
Zal niet bestaan, waar ’t vrome volk vergaârt.– Psalm 1 vers 2 en 3 (berijming 1773)
Hervormde Gemeente Reeuwijk, Dorpskerk, zondag 26 januari 2025, 18.45 uur. Schriftlezing Psalm 19. Catechesedienst.