In de Schepping zien we Gods grootheid. In de Schepping kunnen we wel zien dat er een God is, maar niet hoe God is: in Christus genadig jegens zondaren. God heeft naast het boek der natuur ook Zijn Woord gegeven. Deze boeken zijn niet met elkaar in tegenspraak maar vullen elkaar aan – en brengen ons, als het goed is, tot verootmoediging.

Op weg met open ogen en een luisterend hart – Psalm 19 als reisgids

Psalm 19 valt in drie gedeelten uiteen:

  1. Verwondering over Gods schepping
  2. Vreugde in Gods woord
  3. Verootmoediging voor Gods aangezicht

Waar zijn jullie geweest met vakantie? Dat is nu een dankbaar gespreksonderwerp. We kunnen foto’s versturen en laten zien. De mensen thuis kunnen dan meegenieten. Er is veel moois te zien. In geloof zeggen we, wat is Gods scheppingswerk mooi! De aarde is geen product van een blind evolutieproces. Nee, we bewonderen de almachtige Schepper. Het ruime hemel rond vertelt met blijde mond!

De verwondering over de Schepping vind je in andere psalmen: 8, 104, 135, 136. In Psalm 19 gaat het niet over de planten of vogels of vissen. Maar hier gaat het over het firmament. De hemel. De hemel vertelt Gods eer. Het gewelf verkondigt het werk van Zijn handen. De hemel overspant de aarde. Ook de nachtelijke sterrenhemel. Als een plafond. Met talloze lichtjes. Hij is onder de indruk van de harmonie. Net alsof de zon, maan en sterren onderling kunnen spreken. Over de routes en plaats. Het is geen chaos. Maar ordening.

Vers 2-3 zeggen: je kunt het zien als een concert van de hemellichamen. Een grote hymne. Een massaal koor. Die lofprijzing heeft plaats zonder woorden. Zonder hoorbare klanken. Een concert zonder geluid, vers 4. Geen spreken of woorden. Een stilte die toch veelzeggend is. Misschien, ik hoop het, hebt u het ervaren hoe heilzaam het is om afstand te nemen van de stress en spanning. Het bestaan is jachtig. Vakantiegangers zeggen vaak: het gaat mij om de rust. Tot je zelf komen. Uitkijken over een zee of meer, vanaf een duin of bergtop, de stille werkelijkheid om je heen. Het gaat niet om zover mogelijk weg gaan of zoveel mogelijk kilometers maken of zoveel mogelijk bezienswaardigheden zien. Nee. Bezinning en ontspanning. Rust vinden die God ons zo graag gunt. Na een jaar van hard werken en studeren. Laten we God dankbaar zijn daarvoor. Voor die rust en ontspanning.

Zoals een schilderij, dan zie je de naam van de schilder. De signatuur. De Schepping is een schilderij van de Schepper. Je kunt het niet missen. Anders ben je ziende blind. God zette zijn stempel erop. In rivieren, die nu een laag peil hebben, of woeste bergbeken in Zwitserland of een Lago in Italië of een wijngaard in Frankrijk of een toendra in het noorden. De kleinste bloempjes. Artikel 2 NGB: het zijn kleine en grote letters in het boek van de Schepping.

De dichter vestigt de aandacht op de zon. De zon kent veel aanbidders, van oudsher. Mensen die bruin willen worden. Mensen die de hele dag in de zon willen liggen. Dan ben je wel eenzijdig bezig. Ook zonaanbidders die de zon aanbaden als god. Koste wat het kost te vriend houden. Psalm 19 is een protest daartegen. Ook de zon is schepping. Niet meer en minder. Een werk van de handen van God. Die kreeg een tent waarin hij ’s nachts gaat rusten. ’s Morgens staat ie op met nieuwe energie. Als een bruidegom. Met veel energie. Zo heeft God de zon gesteld.

Als je dat leest denk je, wist die dichter niet dat de zon altijd schijnt en de aarde om de zon draait? Dit is geen wetenschappelijk leerboek over geologie of kosmologie. Nee. Dit is wat hij ervaart. Zoals wij zeggen, ik heb een prachtige zonsondergang gezien. Het gaat hem om de verwondering. Kan je nog met verwondering rondkijken? Prof. Van de Beukel: de dingen hebben hun geheim (boekje). In de verwijzing naar de schepper. Als je achter de schoonheid van de schepping de schepper ziet, dan ben je er. God danken voor wat Hij heeft gemaakt! Samen als gemeente. Dat doen. God die alles maakte. Gelooft zij deze God met diep ontzag.

2.

Dan de vreugde in de wet. Dat is opvallend dat de Psalm zo overspringt. Wet en woord: thorah. Een ander capiter. We kennen God uit twee boeken: boek van de schepping en het boek van de Schrift. Die boeken zijn niet in tegenspraak. Maar samen in het getuigenis van de Heere. De psalmist is enthousiast. In het tweede gedeelte wordt dat enthousiasme niet minder maar meer. Hij is verrukt over de heerlijkheid van het woord van God.

Het gedicht komt tot een hoogtepunt. In de schepping kan je leren dat er een God is. Veel mensen zeggen dat ook wel. Er moet toch iets anders zitten. Een of andere hogere macht. Als je het woord niet hebt, kan je dat wel zien, maar je kan niet in de schepping leren wie God is. Daar heb je het Woord voor nodig. Daarin leer je het geheim kennen van de verzoening. Dat God groot is kan je zien in de Schepping. Maar ook dat God goed is? De schepping is geschonden en gebroken. Je komt wreedheid tegen. Het ene dier verscheurd en verslind het andere dier. Verwoestend geweld: rivier, hongersnood, tsunami. Het berglandschap kan je vijand worden. Omkomen door kou. Neerstorten in een ravijn. Meer slachtoffers dit jaar door wandelen en zwemmen. Je roep om hulp sterft weg. Je bent neergestort. Ook dat is de schepping.

De dichter zegt, ik ben diep dankbaar dat ik ook een andere stem hoorde. Een stem uit de hemel. Niet de stem uit de bossen, van vogels of dieren of sterren. Nee. Gods stem die zegt: Ik ben bij je. Of je nu leeft of sterft. Of gezond of ziek bent. Ik ben bij je – jou, zondaar. Ik noem jou in Mijn genade, Mijn kind. De naam HEERE klinkt tot acht keer. Hoe wonderlijk mooi. Zes keer de Naam en een paar keer de Thorag. Getuigenis, bepalingen, vreze des HEEREN. Israël kreeg de Torah als geschenk. Onderwijzing. Het gaat erom dat je de weg gewezen krijgt. Die kant moet het uit. Kies niet voor de dood. Luister naar Mijn Woord. Er is geen tegenstelling tussen het eerste en tweede deel. Het woordje ‘nochtans’ in de berijming lijkt een tegenstelling, maar is het niet.

U kent misschien het beeld van de rabbijn die danst met de Thorah. Dansen vanwege de wet. Vers 8 zegt: het woord van de HEERE is volmaakt. Het getuigenis is betrouwbaar. Zij bekeert de ziel. NBV: zij geeft levenskracht aan de mens. Bekeert de ziel klinkt geestelijk. We hebben ook bekering nodig. Elke dag. Die nieuwe vertaling is ook terecht. De ziel is je levensadem. Je krijgt vanuit het Woord nieuwe kracht. Nieuwe energie. Je komt weer tot leven. Koel water. Nieuwe kracht krijgt je dan. In de tredmolen van het leven, zo moe, waar doe ik het voor, duizend en een dingen, wat heeft het voor zin, dan kan je teleurgestelf terugkomen van vakantie. Maar als je hoort dat God je om Jezus wil nieuwe kracht geeft! God is eerlijk. Hij confronteert met onze verlorenheid. Aait ons niet over onze bol. We hebben redding nodig. Luister naar die stem. Dat heeft concentratie nodig. Niet met 120 km/u voorbij razen. Luisteren naar die stem! Neem er de tijd voor. Zondag, door de week, winterwerk, catechisatie, club, mannenvereniging enzovoort.

Het Woord is betrouwbaar. Het geeft eenvoudigen wijsheid. Wat is het verschil tussen wijsheid en dwaasheid? Ik kan veel kennis hebben. Maar dan leef ik voor het vaderland weg. Maar met wijsheid leef ik naar het vaderland op weg. Ons leven als een scheepje. Je krijgt een roer en kompas. Ik weet waar ik voor leef. Het leven is vol verrassingen. Er kunnen stormen opsteken. Maar als je de Thorah in je hart mag bewaren, zul je koers houden. Die vreugde daarover daar mag je de naam van Jezus voor invullen. Jezus is het vleesgeworden woord. Bernardus van Clairvaux: de naam van Jezus is als honing in mijn mond en muziek in mijn oren. Daar kan je lyrisch over worden. Het is een landschap. Je wordt gevoed. De dorst van je hart wordt gelest. Je komt echt tot rust. Dat is niet afhankelijk van of je wel of niet op vakantie ging. Genieten van de schepping en genieten van het woord niet uit elkaar halen. Het gaat om dezelfde God. Zijn hart klopt in het Woord en Zijn hand zie je in de natuur.

3.

De Psalm eindigt met de verootmoediging voor Gods aangezicht. Vanaf vers 13. Het leven met God is een diepe vreugde. Gods kennis gaat altijd gepaard met zelfkennis. Naar mate je groeit in de kennis van God groei je ook in de kennis van jezelf. Je schiet fundamenteel tekort ten opzichte van God. Wij zijn niet volmaakt. We leven niet op dezelfde voet met Hem. Hij is heilig. Je wordt er een bescheiden mens van.

Vers 11 tot 15 staan in het licht van de verootmoediging. We horen het elke zondag: heb God lief BOVEN alles. En de naaste als jezelf. Lukt dat? De dichter zegt: ik kom er altijd in tekort. Ik zeg wat ik verkeerd gedaan heb. Ik liet me meeslepen. Materialisme. Weinig vergevingsgezind. Ik was oneerlijk. Sommige dingen weet of besef ik niet eens. Ik heb er geen erg in. Red mij van mijn verborgen kwaad. U kent mij beter dan ik mezelf ken. Dan kan ik geen hoogmoedig mens zijn. Dan word ik voor grote zonden bewaard. O God, wees mij zondaar genadig.

Zo eindigt de psalm bij het kruis. Wees mij genadig. Als je de grootheid van de Heere hebt gezien en je ogen ervoor open gingen, dan zeg je, U bent het waard van harte gediend te worden. Dat ik er helemaal voor ga. Dat is mijn verlangen van mijn hart. Laat de woorden van mijn mond en de overdenking van mijn hart welgevallig zijn voor Uw aangezicht, HEERE, mijn rots en mijn Verlosser!

Amen.

Hervormde Gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 21 augustus 2022, 9.30 uur. Schriftlezing Psalm 19.