Paulus waarschuwt de jonge christenen in Kolosse voor een dwaling. Deze dwaling is gericht op de mens: als je voor God wilt leven, moet je je aan bepaalde wetten en regels houden. De dwaling sloot aan bij hun vroegere leven in het heidendom en bij het verlangen naar een heilig leven. Dat maakt het tot een geniepige dwaling. Het evangelie wijst altijd van ons af; wij hoeven zelf niets te doen en kunnen dat ook niet. Christus heeft de wet volkomen vervuld en het handschrift (dat tegen ons getuigt) uitgewist. Het is belangrijk om bij de kern van het evangelie te blijven en hier kennis van te nemen om staande te blijven.

Geliefden in de Heere Jezus Christus, Paulus is heel bezorgd. Al was misschien tijdens de Schriftlezing misschien voor u of jou niet duidelijk waar het precies om ging. Ik denk dat die zorg actueel is. In de tekst geeft hij het geheim weer, waar je kennis van moet hebben. Het medicijn tegen de dwaling. Er is een geheim, als je dat goed in de gaten houdt, ontkom je aan het gevaar. Nou, daar wil ik in de tweede plaats op inzoomen.

  1. Wat is het probleem?
  2. Wat is het geheim, als antwoord op het probleem?
  3. Heel kort, als toepassing: wat nu, wat moeten we doen, wat is de boodschap?

1. Het probleem

Mensen in Kolosse waren uit het heidendom christen geworden. Jonge christenen, nog heel kwetsbaar voor beïnvloeding en dwaling. Probleem is dus een dwaalleer met grote consequenties. Waarom waren ze zo vatbaar?

Dat had te maken met hun achtergrond. Vroeger, toen ze nog geen christen waren, geloofden ze in allerlei machten en krachten. Engelen, overheden, tronen, heerschappijen, geestelijke werkelijkheden, waar je rekening mee moest houden, die je te vriend moest houden. Heel precies en nauwgezet leven om niet in botsing te komen met deze machten.

Dat daar zoveel angst was, is ook wel herkenbaar met andere religies in Afrika. Voorouders spreken daar een rol. Of polytheïstische godsdiensten. Rekening houden met een onzichtbare wereld. Misschien ook omdat Kolosse in een aardbevingsgebied lag. Misschien heb je wel eens een YouTube-filmpje gezien, het is wel grappig om te zien, dat die mensen geen raad weten, steun zoeken, onzeker rond lopen, hun evenwicht verliezen. Dat lijkt me ontzettend eng, ik heb nooit een aardbeving meegemaakt. Maar je hebt het niet meer in de hand, je hebt geen controle meer. Heel angstig, zeker als er gebouwen instorten. Er zijn machten en krachten waar je terdege rekening mee moet houden. Dingen die je beïnvloeden.

Paulus zegt niet dat dat niet waar is. Dat is misschien vreemd door ons: die afgodendienst en machten en krachten. Maar er zijn inderdaad dingen die ons denken beïnvloeden. Er is sprake van een geestelijke strijd. Trek de wapenrusting van God aan (Efeze 6)! Christen hebben geen vijanden van vlees en bloed. En als ze ze hebben, hebben ze ze lief. Maar de strijd tegen de geestelijke boosheden in de lucht.

Voor ons staat dat toch wel ver bij ons vandaan. Maar zijn er machten en overheden en krachten die ons beïnvloeden? Zijn we ons ervan bewust dat er sprake is van een geestelijke strijd achter de gordijnen van de zichtbare werkelijkheid? Of zijn we immuun en afgestomd? Zo materialistisch? Dat we er geen rekening meer mee houden. Waar moet je aan denken? Mode, hype, media, politieke machten. Wees waakzaam, als grondhouding!

En die machten zijn volgens Paulus ook niet allemaal verkeerde machten; maar ze beïnvloeden ons. Er is een strijd tussen goed en kwaad. Een strijd tussen licht en duisternis. Je moet waakzaam zijn. De juiste keuzes maken! Laat je niet gek maken. Laat je niet beïnvloeden. Er is er Eén die er boven staat. Ver boven alle overheid, macht en kracht, is Jezus. Met Zijn hemelvaart is Hij in de troon van God. Hij regeert over alle dingen! Soms zijn er nederlagen, maar het loopt goed af. Hij regeert over alle heerschappij, macht en kracht. Hij heeft de overheden en de machten ontwapend en ze openlijk te schande gemaakt en over hen getriomfeerd. De vijand heeft geen wapens meer in die geestelijke strijd.

Ik schets het uitvoering om feeling te krijgen met die tijd en cultuur. Het staat misschien ver bij ons vandaan.

Maar wat was nou het probleem? Ze waren daar toch van verlost? Van die grondbeginselen van de wereld? Ze waren christen geworden. Het probleem was dat er mensen waren opgestaan met een hele specifieke boodschap. Wat dat was, kunnen we alleen maar uit dit hoofdstuk afleiden. Pas op, dat niemand u misleidt! En even later: pas op, dat niemand u als een buit meesleept door filosofie en inhoudsloze verleiding. Het klinkt zo mooi, maar pas op. En vers 9-15 de kern, het antwoord en het geheim. Vers 16 weer een waarschuwing. Laat niemand u veroordelen, als het gaat over eten, drinken, feestdagen. Laat niemand u de prijs ontzeggen of ontnemen. Iemand die behagen schept in nederigheid en engelenverering (vers 18). Dat is het beeld van de scheidsrechter. Als onze jongens verloren hebben met korfballen, zeggen ze: de scheidsrechter was niet eerlijk. Paulus zegt: laat niet de prijs van de overwinning ontnemen door een slechte scheidsrechter.

Het gaat dus om een dwaalleer die dus best verleidelijk en invloedrijk is in de gemeente van Kolosse. Die inhoud heeft te maken met eten en drinken. Je mag niet alles eten en drinken, pas op. En kalender: er zijn bepaalde dingen niet moet doen en bepaalde dagen dat je dingen wel mag doen. En die dwaalleer heeft te maken met onreinheid. Raak niet, smaak niet, roer niet aan, stond in de oude Statenvertaling. Heeft te maken met angst om besmet te raken met onreine dingen. Pas op. En het laatste waar die dwaalleer te maken heeft, is de besnijdenis. Kennelijk zeiden deze mensen: om er echt bij te horen moet je er wel wat voor over hebben. Mooi dat je christen geworden bent, prijs de Heer, maar je bent er nog niet, je moet een vervolgstap zetten. Je moet je houden aan de spijswetten (het ging waarschijnlijk om Judaïsten). Je moet er wat voor over hebben. Je moet je wel aan de wet van Mozes houden. Bepaalde dagen onderhouden, nieuwe maanden, feestdagen. En kosjer eten. En geen onreine dingen aanraken, want dan word je besmet en onrein.

Misschien staat het ver bij ons vandaan, nogmaals. Daarom leg ik het uit. Een student uit Pakistan schreef een scriptie over een probleem in de kerk in Pakistan. Sommigen denken dat je als vrouw onrein bent als je ongesteld bent. Dat je dan ook niet de bijbel mag lezen en in de kerk mag je niet komen en dus ook niet aan het avondmaal. Dat is daar zo’n probleem. Helder onderwijs moet er dus gegeven worden over de wet van God. Ook over hoe je dat moet lezen.

Vooral die besnijdenis. Als je als man christen wilt zijn, misschien is het geen pretje, maar zet je maar schrap, het staat er wel. Als je dat ervoor over hebt, dan hoor je er daarna echt bij. Dan heb je aan de wet en wil van God voldaan. Dat is de dwaalleer en het probleem.

Het geniepige was nu juist dat het in de bijbel stond, maar dat ze geen rekening hielden met de vervulling van de wet. Deze dingen zijn schaduwen, zegt Paulus. Ze zijn vervuld door Christus.

Het geniepige – en dan komt het dichterbij ons – dat het aansloot bij angst om tekort te schieten in hun verhouding tot God of tot de naaste, dat het een beroep doet op het verlangen van deze christenen om aan de norm en eis van God te voldoen. Altijd het gevoel dat je tekortschiet – dat is ook zo. Wie kan er ooit aan de heilige norm voldoen?! Maar als je dit en dat doet, dan ben je er. Nee, zegt Paulus, dat is een gevaarlijke dwaling. Dat lijkt als twee druppels water op het heidendom. De angst voor goden die je te vriend moet houden. Het werpt je terug op jezelf en op je angst. Angst om te falen en tekort te schieten. Verlangen om de goden en machten te vriend te houden. Raak niet, smaak niet, roer niet aan. Doe dit, doe dat niet, laat je besnijden; dan voldoe je. Dit is een godsdienst die je terugwerpt op jezelf. Het geeft je een goed gevoel over je eigen gedrag, zodat je een innerlijke rust ervaart. En trost, dat jij het er wel voor over gehad hebt. Terwijl anderen die prijs (kosjer eten, besnijden) niet willen betalen. Het staat dicht bij het oude heidendom, waar Jezus jullie uit heeft verlost.

Schuldgevoel, faalangst, verlangen om aan de norm te voldoen, verlangen naar rust. Het is tricky. Het zijn herkenbare elementen. Je zou de vraag kunnen stellen: waar doe je het nou allemaal voor, als het om het dienen van God (godsdienst) gaat? Waar doe je het voor? Om erbij te horen, omdat het een goed gevoel geeft over jezelf? Voor dat je het weet zit je gevangen in een godsdienstig systeem, een systeem dat draait om je ik en de bevrediging van je eigen religieuze behoeften. Jezus en God aan de rand. Een godsdienst die wel christelijk lijkt, maar die draait om wat jij kan en wat jij moet doen. Godsdienst die draait om het eigen ik. Het wordt zo mooi gebracht, het sluit aan bij de oprechtheid van deze christenen. Je wilt eerlijk zijn – geen dubbel leven leiden. Het sluit aan bij het verlangen om heilig te leven. Je wilt niets anders dan heilig leven. Verlangen om de wil van God te doen. Het klinkt zo mooi omdat het aansluit bij het gevoel dat je toch al hebt, dat alles tekort is, omdat God het zo waard is, God moet radicaal gediend worden. Ik zou er alles voor over hebben, omdat ik Hem lief heb. Dat is goed, een vrucht van de Geest. Maar niet op deze manier – gegrond op menselijke tradities en overwegingen. Dit doen, dat doen.

2. Het geheim

Er is een andere weg, een geheim. Pas op, dat je niet terugkeert naar het heidendom door van het christendom een godsdienst te maken van regels. Regels zijn er, die zijn ook goed, maar daar draait het niet om. Er is een geheim.

Wat is het geheim? Jongens, meisjes, als ik zeg, ik heb een geheim, sst, ik wil je iets vertellen, kun je zwijgen? Dan word je nieuwsgierig naar het geheim. Zo moeten we eigenlijk ook luisteren naar het woord van God. Wat is dan het geheim? Er is veel over te zeggen, vanaf vers 8 tot en met vers 15 dat Paulus veel dingen over dat geheim zegt. Je hoeft je niet te besnijden omdat je bent gedoopt. Dat is een thema op zich. Je bent al besneden, zegt Paulus. Jezus is voor jou besneden. Dat weet je omdat je gedoopt bent. Hij spreekt over de doop, besnijdenis en uiteindelijk komt het hier op neer: in Christus woont heel de volheid van God. Aan Jezus heb je genoeg. Nooit genoeg ván Hem krijgen. Wel genoeg áán Hem! In Hem woont heel de volheid van de godheid lichamelijk.

Het meeste moet ik laten rusten, ik licht er een ding uit, dat staat in de tekst: Hij heeft u levendgemaakt met Hem, door uw overtredingen te vergeven en het handschrift dat tegen ons getuigde, uit te wissen. Prachtig beeld! Waarom voel je je nou zo schuldig? Zodat die dwaling, dat jij er wat aan kunt doen, zo verleidelijk wordt? Omdat het zwart op wit staat? Er is een handschrift dat tegen ons getuigt.

Ik leg dat uit. Een handschrift is een ondertekende kwitantie. Dat krijg je als je betaald hebt. Een schuldbrief. Een hypotheek. Ik had altijd een pastorie. Toen ik bij de universiteit ging werken, kreeg ik een hypotheek. Op elke pagina moet je je handtekening zetten. De Rabobank heeft er recht op. Ik sta in de schuld. Die schuldbrief is ondertekend met mijn eigen handtekening. Dat is het beeld. Het handschrift dat je, misschien op je zwakke plek, je beschuldigt. En terecht. Het is tegen ons. Je geweten; je voelt je geweldig tekortschieten. Je voelt dat je een zondaar bent. Dat je niet aan de norm kunt voldoen. Je schaamt je.

Je wilt dat graag afkomen, he. CO2-compensatie bij een vliegreis. Prima hoor, maar ik weet niet waar het terecht komt. Je kunt beter niet vliegen. Geeft je een goed gevoel: ik heb het afgekocht. Zo werkt het toch, in de menselijke psychologie. Hier gaat het niet om iets onschuldigs; het schuldgevoel tegenover God. Dat zou je graag willen afkopen met kosjer eten, met het onderhouden van dagen, met de besnijdenis. Dat staat ver bij ons vandaan. Wat is jouw afkoopsom? Wat is jouw aflaat? Omdat het handschrift tegen je getuigt?

Die schuld, zegt Paulus, is veel te groot. Die kun je niet afkopen met CO2-compensatie. Of met een paar dingen: goede bedoelingen, je houden aan de regeltjes, het is prima, godsdienst heeft ook een uiterlijk vorm, prima, maar het wordt zo snel een afkoopsom. Weet je wat God gedaan heeft, zegt Paulus? Hij heeft, toen u nog dood was, met Christus laten opstaan uit het graf. Hij heeft het handschrift dat tegen ons getuigde uitgewist. Door de vergeving van al uw overtredingen. Dat was toch de boodschap van het evangelie? Dat er dood het geloof er volkomen vergeving is van al je zonden. Hij heeft die schuldbrief aan het kruis genageld.

Dat is het andere beeld, van het bordje boven het kruis. Jezus, de Nazarener. Dat was de beschuldiging, de reden van Zijn kruisdood. Kijk nou eens goed. Er staat iets anders op, zegt Paulus. Daar staat de eis op van God. De eis van Zijn heilige wet. Daar kon jij niet aan voldoen. De heilige wet van God, met de vinger van God geschreven. De wet die ons veroordeelt en verdoemt. Misschien denkt u aan al die regels uit het Oude Testament (over kosjer eten, ongesteld zijn, sabbath): ze zijn in Christus vervuld. Hij heeft ze volkomen volbracht. Hij is toch veroordeeld. Omdat het handschrift tegen Hem getuigde; Hij heeft het werk volbracht. Het oude evangelie. Hij heeft het handschrift uit het midden weggenomen door het aan het kruis te spijkeren. Zo heeft Hij de schuld weggedaan, uit Uw boek. Net zoals een naam van het bord wordt gewist, aan het einde van de week.

Dat is het geheim van het evangelie. Het geheimenis; om dat te leren kennen. Van God, de Vader, en van Jezus Christus. Zie je hoe belangrijk kennis is? Inzicht in de kern van het evangelie. Kennis is belangrijk om aan welke dwaling dan ook te ontkomen. Weten wat je gelooft en waarom. Als er een boodschap klinkt die je een goed gevoel geeft over jezelf, dan weet je: dat kan nooit het evangelie zijn. Het evangelie geeft je geen goed gevoel over jezelf en je prestaties. Het evangelie wijst van mij af, naar Jezus Christus en de opstanding der doden. Waakzaam zijn voor een boodschap die op mij slaat, die werkt als een compensatie van schuldgevoelens. Het gaat om Jezus, die de wet heeft volbracht en de schuld heeft volbracht. Al klinkt het nog zo mooi. Maar als het kruis op het spel staat, wordt Paulus fel. Niet: je kunt het zus en zo zien, er zijn verschillen onder christenen, je moet elkaar accepteren. Hier zegt hij dat niet. Het kruis is in het geding. De kern van het evangelie van Gods genade. Al is het een moeilijk hoofdstuk, je voelt aan: kennis van het evangelie, van het geheim, is ongelofelijk belangrijk om bewaard te worden voor verleiding. Voordat je het weet is jouw christendom niet veel anders dan heidendom, met aflaten voor het schuldgevoel.

3. Wat moeten we doen?

Daarom, wat moeten we doen? In een woord, heel kort. Het staat in vers 6. Als u Jezus Christus als Heer (zo staat het er) hebt aangenomen, met lege handen en een leeg hart; je hebt gezegd: U bent mijn Verlosser en Redder. Als je het nog niet gezegd hebt; doe het dan vanmorgen. Zovelen die Hem aangenomen hebben, die hebben de macht ontvangen kinderen van God te worden. Jezus erkennen als Verlosser en Heer! Wandel dan in Hem, geworteld in Hem, bevestigd in het geloof. Zoals je onderwezen bent. Wees daarin overvloedig met dankzegging. Blijf bij de Heere Jezus. Laat je niet knechten door de overheden, machten en krachten. Laat niets en niemand over je heersen. Laat Eén je Koning zijn! Aan Hem heb je altijd en eeuwig genoeg. Hij heeft de overheden en machten van vroeger en nu ontwapend en te schande gemaakt. Hij is verheven als Heere, ver boven alle macht en kracht. Laat je niet gevangen nemen en verleiden. Blijf bij het geheim. Hij heeft het handschrift ook voor jou uitgewist, de schuldbrief aan het kruis genageld en je mag leven en wandelen met Hem en dicht bij Hem blijven. Amen.

Hervormde Gemeente Reeuwijk, zondag 16 februari 2020, 9:30 uur. Schriftlezing