De oude psalmist roept op om stil te worden voor God en het goede te doen. Dat staat haaks op onze cultuur waarin er veel drukte en lawaai is. Stil worden betekent wachten op God. In Psalm 37 worden de rechtvaardige en goddeloze tegenover elkaar geplaatst. Uiteindelijk zullen de zachtmoedigen de aarde beërven.

Stilte voor het goede

Gemeente van onze Heere Jezus Christus, stilte moet je zoeken. En is vaak ver te zoeken. Bos, duinen. De wind over je hoofd. En dan die stilte. Ook in de kerk. De kerk is ook een stiltecentrum. Of een klooster. Veel mensen worden zenuwachtig. Je ziet een tegenbeweging: mindfulness. Cursussen worden gegeven. Stabiel en rustig in het leven staan.

Vanmorgen willen we stil worden voor God. Die stilte is goed voor ons. Afgelopen dinsdagavond. Dodenherdenking. twee minuten stilte. Ik werd geraakt door Amara van der Elst. Haar woorden raakten mij. Niet wie harder schreeuwt, maar wie stiller denkt. Wie stil herdenkt. Zei ze.

Zo komen we bij Psalm 37. Naar aanleiding van 4 en 5 mei. Vers 7a en 27a. Stilte voor het goede.

We willen eerst recht doen aan de hele psalm. Het is niet een hele bekende psalm. Niet vaak gezongen. Wel mooie melodie. Ik was bezig met deze psalm. Hoe doen jullie dat, vroeg ik aan een jong stel. Actievelingen, maar stil zijn in het Woord is moeilijk. Ik heb voordeel om dominee te zijn. Een tijdje te wonen in het Woord (Luther). Je leest het maar je moet verder. De dag wacht, maar je agenda wacht. Laat er rust zijn. Het is moederdag. En weet ik wat er nog moet gebeuren vandaag. Het tweede is, hoe worden we stil en hoe verhoudt zich dat tot onze daden? En in ons leven, het derde.

1.

De Psalmist is op leeftijd. Een oude man. Dat botst met onze cultuur. Wij luisteren naar dertigers. Die gaan het maken. Jong en dynamisch. Daar gaat het om. In de Bijbel gaat over oud en wijs. Leren van mensen die ouder zijn. Leren omdat je door vallen en opstaan nog al eens je neus stoot. Luisteren naar oude mensen. Ook in pastoraat. Wat er is veranderd in de kerk – ten goede en niet ten goede. Toch vasthouden aan het goede!

Goed en wijs horen bij elkaar. Psalm 37 is een lied dat je kunt scharen onder wijsheidsliteratuur. Lijkt op Spreuken 23. Herhaling van rechtvaardige tegenover de goddeloze. Die worden uitgespeeld. Een stijlfiguur. Een masjal, in het Hebreeuws. Niet de samenleving opdelen in rechtvaardigen of goddelozen. Het daagt de lezer uit (deze stijl van denken): waar sta ik? Is mijn leven dat van die goddeloze of een rechtvaardige? Goddeloze is geen agnost of atheïst. Nee, de slechterik. Leeft zonder God of gebod. Rechtvaardige is niet die van Paulus. Niemand is rechtvaardig. Maar wie oprecht en eerlijk wil leven.

De structuur is ook niet zo makkelijk. Het is een puzzel. Een herhaling van zetten. Dat heb je nodig om te laten slijten. Het is een acrostichon. Hebreeuwse letters. De dichter worstelt met het leven.  Waar komt het nou op aan? Maximaal genieten? Zoveel mogelijk uit het leven halen, ten koste van anderen? Of een eerlijke levensstijl? Psalm 37 is een worsteling met onbeloonde eerlijkheid. Het refrein: wie zal de aarde beërven? Wie heeft de toekomst? Mensen met macht en invloed? Of mensen die eerlijk willen zijn? Mensen die eerlijk zijn, delven het onderspit, denken we. Mensen die geraffineerd zijn hebben grote auto, huis en meer macht in de politiek. Nee zegt de Psalm. De aarde komt niet toe aan de slechterikken. Maar voor de rechtvaardigen en zachtmoedigen. Zij hebben toekomst. Jezus citeert in de Bergrede allemaal psalmverzen. Ook deze: Mattheüs 5:5.

De lezer wordt gewaarschuwd. Ontsteek niet in woede. Verlies je er niet in. Kijk verder dan je neus langer is. Schep vreugde in de Heere. In de vreugde bij de Heere, daar zal je verlangen bij passen. Leer waar het echt om gaat. Je hoort een oudere persoon. Die zag wat echt van waarde is. Dat wat verbonden is met een oprechte levensstijl. Je hoort een zoektocht naar wat echte waarde heeft. Pas op dat je je niet verkijkt. Kijk verder! Durf het leven te doordenken.

De dichter wordt stil voor God. Vers 7. Wees stil voor de Heere. HSV: zwijg voor de Heere. Dat kan ook vanuit het Hebreeuws. Maar zwijg stil kan een activiteit zijn. Stil worden kan een prettige passiviteit zijn. Probeer nou ontvankelijk te worden voor God. Voor je het weet wordt het mindfulness. Dan moet je stil worden en in en uitademen. Voor je het weet wordt het een doe-activiteit, maakbaarheid. Dan draai je aan je levensknoppen. En dan kan ik weer verder. Nee, zegt deze psalm. Stil worden is loslaten! Wacht op Hem! Niet één tijd je mond houden en introspectie doen, nee, durven wachten. Psalm 130: wachten op de morgen. Wachten is zo moeilijk. Zeker voor westerlingen en ook in het westen van ons land. Winst van bedrijf, bestaan. Als dwazen op hol geslagen. God zegt: wees stil voor Mijn aangezicht. God kan zich verbergen.

God is niet direct pakbaar. Stille tijd kan leeg aanvoelen. Wachten op de ontmoeting. Dat vraagt om oefeningen. God komt ons bemoedigen om dat te leren. Ik las deze week iets aangrijpend van het tegenovergestelde. Sing a little louder. Elie Wiesel. Trein op weg naar Auschwitz. Trein rijdt langs een kerkdienst. Schreeuwen en jammeren van Joodse mensen in de wagons. De organist gaat harder spelen en de mensen gaan harder zingen. Zodat ze het niet hoeven te zingen. Dinsdagavond uitgezonden op Family 7. Spreuken 24:12, red hen die opgepakt zijn om te sterven. Wee u als u zich afzijdig houdt van wie ter slachting wordt geleid. Wee. Het onrecht overschreeuwen! Al leven we in vredestijd. Heel actueel. Wat doen we met de stilte?

Die stilte heeft te maken met God en de medemens. Waar heeft u aan gedacht tijdens die twee minuten? Mensen zeggen: ik vind dat moeilijk. Gedachten gaat alle kanten op. Zoveel onrust is er! Waarom niet gewoon bidden? Ik doe dat. Ik dank God voor vrede en de plicht om daaraan mee te bouwen.

2.

Stilte voor het goede. In het doen zit stilte. Vers 27a. Keer u af van het kwade. En doe het goede. De goddeloze leeft zonder God en gebod. Hij leeft zonder verantwoording. Hij gaat zijn eigen gang. Vieren wij kerkje vandaag? Morgen leven we verder op de oude manier? Nee, zou ik zeggen. U thuis bent ook in de kerk. Hier worden we stil om onze zonden te overdenken. Verleidingen overdenken. Hier vanmorgen om onze zonden te belijden. Egoïsme benoemen. Om door God onderwezen te worden. Wij zijn hier vanmorgen omdat we geloven dat God goed is. En dat goed doen betekenis heeft. Wij zijn hier omdat de Heere spreekt. Wij slaan het op in ons hart. Hier zijn wij. God roept ons ter verantwoording. Hij wacht op onze antwoorden en daden.

Deze psalm doet me denken aan Dietrich Bonhoeffer. In de gevangenis moest hij wachten. Bidden, wachten, goed doen. Hij moest wachten. Uiteindelijk heeft hij het einde van de oorlog niet meegemaakt. Goed doen richting medegevangenen en bewakers. De vrede is kwetsbaar en broos. Er is misdaad, corruptie, pesten op het schoolplein. Klein en groot. God roept ons om stilte voor het goede te betrachten. Stil voor God. En in het stil doen zit iets goeds. Hoort goed doen bij de aarde beërven? Dat is een geloofsdaad. Kan je niet empirisch vaststellen. Ik geloof erin. Kan het niet bewijzen. In goed doen zit stilte en wachten. Dat vraagt om geloof en vertrouwen. Al die omgekomen verzetsstrijders hebben het effect van hun handelen niet gezien. En toch gedaan.

3.

Wacht op de Heere. En houd u aan Zijn weg. Actief aan houden. Jezus leert dat in de Bergrede. Honger en dorst naar de gerechtigheid. Jezus heeft deze psalm tot het einde volbracht. Zie op Hem!

Amen.

Mijn hart verheft zich niet, o HEER!
Mijn ogen zijn niet hoog; ‘k verkeer,
Ik wandel niet in ’t geen te groot,
Te vreemd is voor Uw gunstgenoot.

– Psalm 131 vers 1 (berijming 1773)

Hervormde Gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 9 mei 2021, 9:30 uur. Schriftlezing Psalm 37.