De sabbat

De sabbat was en is bij de Joden naast de rustdag ook vooral een feestdag met veel symboliek. God heeft de rustdag gegeven en die dag afgezonderd. De Nieuw-Testamentische kerk hoeft de sabbat niet te houden maar heeft de rustdag op de zondag, de eerste dag van de week die de opstandingsdag van Christus uit de doden is. De rustdag is ook een afschaduwing van de eeuwige rust. Waar Gods volk stond haar volle bestemming. Wie gelooft mag gerust zijn dat Christus volkomen betaald heeft en hen die in Hem geloven een beter lot heeft bereid.

Gemeente, het was tijdens een reis naar Israël dat ik het begin van de sabbat in Jeruzalem mee mocht maken. Bij de Klaagmuur. Indrukwekkende gebeurtenis. Te midden van de Joden de sabbat beginnen, vrijdagavond. Andere telling. De avond ervoor, als de zon onder gaat, begint de nieuwe dag. Dag gaat door tot zonsondergang. We waren er als groep bij de Klaagmuur. Er werd gebeden. Ook proefde je het enthousiasme als de sabbat was begonnen. Jongeren kwamen dansend het plein op. De volgende dag was het weer anders. Met de bus naar een liberale synagoge. Toen viel de rust op: bijna geen auto’s op de weg in Jeruzalem. Niet overal in Israël overigens. In Jeruzalem 50% van de Joden religieus, in Israël 25%. Rustige dag maar ook een feestdag. Rabbijn De Vries heeft erover geschreven. Als een koningin binnengehaald de sabbat. Er wordt naar uitgezien dat ze komt. Vervolgens begint de feestavond, de maaltijd. Met de kinderen zo die er zijn. Kinderen ook gezegend worden door de ouders: zonen door de vaders en dochters door de moeders. Liederen gezongen over de wat de Heere voor hen betekent. Aan het einde van de sabbat een zekere weemoed. Afscheid moet worden genomen van die prachtige sabbatdag. Dag een oase om op adem te komen. Goed om bij stil te staan. Wij kunnen er een ander beeld bij hebben bij het houden van de sabbat: allerlei regeltjes. Door die discussies tussen Jezus en de Schriftgeleerden kan het een ondraaglijke dag lijken. Joden hadden er allerlei regeltjes bij verzonnen. Uiteindelijk ging het bij die discussies niet om de sabbat maar om wie de Heere Jezus is. Ze zagen Hem als een valse profeet. De mens is er niet voor de sabbat maar de sabbat voor de mens. Op adem te komen, bij de Heere. Hem te zoeken en te eren. Zo ging Jezus ook op naar de synagoge, naar de gewoonte.

Waar komt de sabbat vandaan? Exodus 20. Heere zegt de Heere dat het volk de sabbat dient te houden. Op de zevende dag. Ook in Deuteronomium 5. De belangrijkste reden is dat God rustte op de zevende dag van het scheppingswerk. Zo ook het volk van God op de zevende dag rust nemen. Daarnaast ook verlossing van de slavernij, tegen die achtergrond het sabbatsgebod gegeven. De Heere die uit Egypteland leidde. U bent slaven geweest in Egypte en daarom moet u niet alleen zelf rusten maar ook uw slaven rust geven. Zo zien we dat de Heere het sabbatsgebod rond de Sinaï geeft. Eigenlijk het begin. Toch al iets eerder. Bij het manna in de woestijn al. Anders zouden ze sterven. Elke dag manna verzamelen. Niet: o er ligt veel, we kunnen wel voor drie dagen pakken. Maar op de zesde dag wel voor twee dagen inzamelen. Want, zo staat er, de zevende dag is de rustdag voor de Heere. Niet werken. De herinnering aan de dubbele portie is ook te vinden bij de sabbatsviering bij de Joden. Twee gevlochten broden, kleedje overheen [rijpe dauw, symbool voor de dauw van toen die de Heere liet neerdalen]. Israël mag rust houden. Worden ze eigenlijk toe gedwongen: anders toch weer op zoek gaan naar voedsel. Ook het verband met Gods rusten. Exodus 31. Ook God rustte en daarom u als Gods volk rust. De sabbat is een teken dat God een verbond met u heeft. U uitverkoren om Zijn volk. Zo zijn er wel meerdere tekenen van het verbond dat de Heere sluit met het volk van Israël. Reinheidswetten en besnijdenis en ook de regenboog. Vanmorgen heeft u ook een teken van het verbond gezien: de heilige doop is aan een kind van de gemeente bediend.

Daarom is het uit ten boze als toch de sabbat geschonden wordt. Stond een zware straf op. Teken van Gods verbond veracht je. Doet mij niet zoveel. Teken verachten, de Heere heeft er een zware straf op gezet. Juist omdat het een teken van het verbond is, is het vandaag nog actueel. Het feit dat de Joden de sabbat houden. Actueel dat het volk nog steeds de sabbat kan houden. Dat het volk er nu nog is. Andere volken opgegaan in andere beschavingen. Opgelost. Israël niet opgelost, bestaat tot de dag van vandaag. Ook als je bekend hoe vervolgd is. Talloze malen vervolgd en verdrukt. Hoeveel Joden zijn er in de geschiedenis niet vervolgd? In het bijzonder denken we aan de twintigste eeuw waarin zes miljoen Joden zijn omgebracht. Tot op de dag van vandaag is het volk er en houdt de sabbat. Dat laat zien dat God nog steeds Zijn volk dat teken laat beleven. Verbond nog steeds met Zijn volk. Een bewijs van Gods relatie met het volk van Israël. Zeker, als je kijkt naar alle onrust in deze dagen, in het artikel wat in de kerkorde staat dat de kerk een onopgeefbare verbondenheid heeft met het volk van Israël. Elke keer komt er kritiek op, moeten we het niet verwijderen? Vaak wordt er ook verwezen naar het land, de staat Israël. De strijd tussen Israël en de Palestijnen.

Toch, juist laat de sabbat zien dat God nog steeds een verbond heeft met Zijn volk Israël. En wie zijn wij dan, dat wij dan als kerk, als gemeente van Christus, die zeggen dat Christus ons brengt tot de God van Abraham, Izak en Jakob. Wie zijn wij dan die zeggen maar wij hebben geen band meer met Israël. Onze God is Israëls God. Eerst de Jood en ook de Griek, zegt Paulus later. Daarom een onopgeefbare band met Israël. Ondanks de staat van Israël, ondanks dat vele Joden Hem verwerpen. Maar dat wil niet zeggen dat God afstand van Zijn volk heeft gedaan. Dat Hij zegt: Ik wil er niets meer mee te maken hebben. Nee zegt Paulus in Romeinen 11, ze zijn de beminden om der vaderen wil, zoals het in de Statenvertaling [in de Herziene Statenvertaling staat dat ze vijanden zijn jegens u maar wat de verkiezing betreft geliefden vanwege de vaderen]. Paulus wist ervan die zelf ook een Jood was. De Heere heeft Zijn volk niet verstoten, niet afgedaan. Daarom zijn wij ook verbonden met het volk van Israël. Daarom is de sabbat voor ons ook nog actueel.

Maar nog meer te zeggen. Daarom Zondag 38 van de Heidelbergse Catechismus gehoord. Want bij de sabbat gaat het om de rust. Rust te nemen van het werk. Om tijd vrij te houden. Telkens weer, regelmatig één keer in de zeven dagen. Nu is het zo dat wij niet de sabbat hoeven te houden zoals de Joden dat deden en doen. Bij ons is niet het teken van het verbond. Bij ons is het teken van de Heere Jezus Christus. Of we in Hem zijn of niet. Daar valt het onderscheid. Of we in Hem geloven of niet. Het wil niet zeggen dat we het sabbatsgebod zomaar aan de kant te schuiven. We hebben er niets mee te maken. De kerk van alle tijden en plaatsen heeft altijd gezegd dat wij ons niet zo op de sabbat hoeven te richten als de kerk. De Joden houden de sabbat en ook de Messiasbelijdende Joden doen dat. Maar wel is het zo dat we de kern van het gebod op ons toe te passen. Rust nemen en ons op de Heere richten. De samenkomsten, de kerkdiensten te bezoeken en daar van de Heere te horen. Om ook te leren om ons aan Hem toe te wijden. En ook, zegt de Catechismus en zegt de hele protestante belijden, om te rusten van de boze werken.

Enerzijds is daar het ceremoniële van het sabbatsgebod, zoals ook de ceremoniële reinheidswetten waar wij ons niet aan hoeven houden, maar anderzijds is het wel zo dat wij ons houden aan de kern van het gebod. Maar aan Hem toewijden. Daar de tijd voor nemen.

In die zin zijn wij ontzettend bevoorrecht dat wij de rustdag hebben. Dat beseffen we misschien veel te weinig. De eerste gemeente had helemaal geen rustdag. In Rome alleen als er een marktdag was. Wanneer kwamen ze dan samen? Voor of na het werk, dan kon de gemeente samenkomen.

Wij hebben doordat keizer Constantijn zei dat overal de zondag een rustdag moet zijn. Daarom hebben we nu de zondag. Dat betekent niet dat de zondag in plaats van de sabbat is gekomen. Waarom dan de zondag? Omdat de zondag de opstandingsdag van Christus is. De gemeente kwam altijd op die dag samen. Om naar het Woord te luisteren en de sacramenten te bedienen en in ontvangst te nemen. Zo heeft de kerk een dag om rust te nemen. Om te laten zien dat de zaligheid niet in het werken zit. Dat het mogelijk is om rust te nemen van je werk omdat je weet dat de Heere voor je zorgt. Om ook, dat zit er bij Israël in, een beelddrager van God te zijn waartoe een ieder geroepen is. God die rustte op de zevende dag. Zo heeft de sabbat voor ons betekenis.

De sabbat is ook een schaduw van wat er komen gaat. Schaduw van de eeuwige rust, het komende rijk van God. Het rijk van God is gekomen in Christus, de Heere Jezus. Dat vind je terug in de gemeente van Christus. Iedereen moet rust nemen. Of het een heer of een slaaf is. Een bankdirecteur of een slaaf. Iedereen. We hebben het weleens over rechten. Iedereen recht op de sabbat. Niemand mag gedwongen worden. Paulus schrijft in de brief aan de Galaten dat er geen onderscheid is tussen slaaf of heer. Wel onderscheiden maar iedereen is gelijk in de gemeente. Niet van belang of men man of vrouw is. Allen één in Christus Jezus. Er is geen onderscheid wie in God tot rust mag komen. Er is geen onderscheid. Dan zie je in Christus dat sabbatsgebod vorm krijgen in ons. Komt allen tot Mij die vermoeid en belast bent en ik zal u rust geven. Rust kun je bij Mij vinden. Als je één keer in de week sabbat houdt, en zelfs het stip houden van de sabbat, kan er nog veel onrust zijn. Voor Jood en heiden. Maar met uw onrust mag u bij Hem komen. De onrust? Niet voor God kunnen bestand. Tekortkomen. De onrust van de zonden. Zonder God niet te kunnen leven. Augustinus: onrustig is het hart totdat het rust vindt bij U o God. Zonder God zijn we onrustig op zoek naar rust, naar de zin van het leven. De één zoekt het in zijn werk maar komt daar bedrogen in uit. De ander zoekt het in iets anders. Maar alleen in Jezus Christus te vinden de rust die alle verstand te boven gaat.

Als er dan geen onrust is buiten Christus, dan is het de vraag of je je schuld hebt leren kennen. Hoe God naar je leven kijkt. Of je wel weet dat je als mens in zonden ontvangen en geboren bent en voor God niet kunt verstaan. Daarom mensen verkondigd worden dat ze het niet meer uithouden bij zichzelf en de toevlucht tot Jezus Christus nemen. Komt tot Mij en Ik zal u rust geven. Hij is de volmaakte Hogepriester, de zonden gedragen. Hebreeën 4 opdat wij barmhartigheid verkrijgen en genade verkrijgen om geholpen worden op het juiste tijdstip.

De sabbat een voorafschaduwing. We zijn geen verweesden. Mensen met wie God een verbond aanging en mensen die op hun bestemming komen. Dat geeft ook nog veel onrust. De Heere weet wel wat goed voor ons is. Steeds meer op Hem lijken, steeds meer mensen worden als Hij. Gaat met strijd gepaard. Ervaren de Hebreeën ook. De strijd willen ze eigenlijk niet meer voeren. Om christen te zijn en Hem na te volgen. Weer de sabbat houden en allerlei andere rituelen. Het is altijd weer een strijd om Christus na te volgen. Daarom de sabbat een teken van de rust die we mogen hebben in Christus en ook voorafschaduwing van de eeuwige rust. Het volk van Israël op weg naar het beloofde land. Eeuwig bij Hem wonen, in alle rust mag leven. De strijd van het geloof te boven. Tot rust te komen bij de Heere God. Perspectief biedt. Geloof niet meer beproefd wordt, geloof niet meer onder druk. Niet meer de strijd tegen onze eigen zonden. Dat wel het allerergste en allermoeilijkste. Eigen schuld loop je steeds weer tegenaan. Doet je verdriet, soms haast wanhopig: is het nog niet afgelopen, heb ik het nog niet afgeleerd? Strijd te boven dan. Eens komt er een dag dat de strijdende kerk de triomferende kerk wordt. Dat Gods volk tot rust komen.

Nu mogen we de rustdag vieren met Christus. We zijn gerust omdat we weten dat Hij voor ons gestreden heeft. Dat Hij de straf gedragen heeft die ons de vrede aanbrengt. We weten ook dat Hij een heilrijk lot bereikt heeft. Het eeuwige Jeruzalem waar gerechtigheid zal wonen. Het doet me weer denken aan de jongeren die juichend het plein opkwamen. Wij hebben nog meer redenen om te juichen. Dat God Zich zo over ons ontfermd. En dat Hij ons de rust wil geven die alle verstand te boven gaat in Christus Jezus. Wij hopen en bidden dat ook eens het Joodse volk de ogen mogen opengaan. Dat ze mogen zien dat de Heere Jezus Degene is die tot hun heil gekomen is. Amen.

 

Zondag 7 oktober 2018 – De Stulpkerk Lage Vuursche – ds. M. van der Zwan [Westbroek] – Deuteronomium 5 vers 12, Exodus 31 en Hebreeën 4 [over de sabbat]