God heeft de mens in het paradijs de opdracht geven om te heersen over de dieren en de aarde aan zich te onderwerpen. Het kan zijn dat we die verantwoordelijkheid niet nemen of voelen. De Schepping zucht onder de gevolgen van onze (!) zonden, leren we uit Romeinen 8. We zijn buiten het paradijs terecht gekomen, maar dat laat onverlet dat we een grote verantwoordelijkheid dragen voor Gods Kunstwerk. Het is belangrijk om elkaar hier niet de maat in te nemen en tegelijk wel matig te zijn, zoals Galaten 5 ons leert.
Gemeente van Christus, de workshop afgelopen donderdagavond op de gemeenteavond begon ik met zoals ik de preek vanavond zal beginnen. Koos van Noppen, werkzaam bij de IZB, schreef vorig jaar voorjaar een pamflet met de titel: ‘Messentrekkers bij de Nachtwacht’.
Op 14 september 1975 bracht de 38-jarige W.A. de R. uit Bloemendaal een bezoek aan het Rijksmuseum in Amsterdam. Hij doorkruiste de zalen met de 17-eeuwse Hollandse meesters, tot hij zaal 224 bereikte: daar hing de Nachtwacht, het wereldberoemde werk van Rembrandt. Zonder aarzeling liep hij er op af, trok een gekarteld tafelmes waarmee hij diepe krassen op het doek begon te maken, totdat een suppoost hem wist te overmeesteren.
Rembrandt leefde in 1975 allang niet meer. Maar de Kunstenaar van het Kunstwerk van de natuur leeft! Hij ziet het vernielen gebeuren. Hij moet het wel meemaken. Er zijn mensen die geen oog hebben voor het kunstwerk. Kan je je haast niet voorstellen. Maar het gebeurt door mensen die weten dat het een kunstwerk is, en de Kunstenaar kennen. Na de dienst lopen ze de kerk uit, en trekken hun messen.
Ja, een vergelijking. Een beeld. Dat stilzet. Dat opent ogen voor de natuur en voor hoe wij daarin handelen. Zijn we als vernieler bezig?
Het is veel aan de orde, het gaat er veel over. Om soms moe van te worden. Afgelopen week het spijbelen van de scholieren. De demonstratie is er niet alleen in Nederland. 350 wetenschappers schaarden zich achter deze jongeren deze week. Maar er zijn er ook die zeggen dat het probleem er niet zou zijn. Thierry Baudet, zei afgelopen week bij Jinek, je hoeft je geen zorgen te maken over het klimaat. Dan moet je wel eigenwijs zijn. Dan heb ik het nog niet over wat we zelf merken aan klimaatsverandering. Hele droge en hete zomer gehad.
In de kerk hebben we het erover. Niet omdat we heel graag mee willen doen en praten waar men het over heeft. Ook actueel wil zijn. Een kerk die mee wil tellen? Nee, dan het er niet over hebben. We merken wel dat dit heel veel mensen bezighoudt. Hoe gaan wij er mee om? En wat wil God? En hoe staan wij in die zorgen? En wat kunnen we zeggen tegen mensen die er angstig in staan. Dat vind ik aangrijpend. Straks valt hier niet meer te leven?! Ik hoor een jongen zeggen: het is toch al te laat. We kunnen het niet meer veranderen. Als het echt zo is, dat klinkt somber! Dan ook de vraag: zien wij her probleem wel? Of sluiten we onze ogen? Om die angst buiten te sluiten. We hebben toch oog voor mensen die angstig zijn, ook voor jonge mensen.
Gaan wij goed met de natuur om? En met de goede motivatie? God wil ons een en ander aanreiken. We spraken er al over tijdens de workshops op de gemeenteavond. In Genesis 1-2 zal het toch te lezen zijn. God heeft ervan gezegd: en zie, het was zeer goed. Als we willen weten hoe het bedoeld is, moeten we Genesis 1-2 spellen. We lazen donderdagavond dezelfde verzen als vanmiddag.
Ons viel op dat over de mens meerdere keren wat wordt gezegd. We zijn geschapen om te heersen en te onderwerpen (vers 26). En om de aarde te vervullen en te onderwerpen en te heersen (vers 28). Opvallend die woorden. Zal niet onbekend zijn dat die woorden vandaag nog heel snel verzet oproepen. Heersen zou negatief zijn. En onderwerpen? In paradijs kan het toch niet negatief zijn?! God zei dat het zeer goed was.
Wat is dat heersen? Ik ga mee met uitleggers die zeggen dat het gaat om de plek van de mens in de schepping. Een verantwoordelijke plek voor de vissen, vogels, dieren. Mens wordt er boven gesteld. Mens heeft verantwoordelijkheid! Er zijn mensen die mens en dier op gelijke voet stellen. Maar Genesis 1: de mens is gezet om te heersen. Ik kom mensen tegen die de natuur lijken te verafgoden, alsof ze boven ons staan. Nee dus.
Maar zie wel echt de natuur. Zijn er niet tijden geweest dat mensen vooral heersten over zichzelf? Niet heersten over de natuur. Die verantwoordelijkheid niet maken. Je proeft ook in deze woorden dat het eigenlijk te groot is. Heersen over de vogels en vissen?! Dat lijkt wel humor. Kunnen wij dat? Zeg het toch niet te snel. Ons handelen heeft wel invloed op hen. Plastic soep in de zee bijvoorbeeld.
Wanneer we zo de taak van de mens op ons af laten komen worden we bepaald bij schuld. De natuur moet zijn weg maar gaan? We hadden geen oog voor de natuur. Of gebruikten het vooral voor onszelf. We zijn buiten het paradijs terechtgekomen. We zijn niet wie we moeten zijn.
In Romeinen 8 lees je dat heel de schepping zucht. Heel de schepping. Dat is meer dan de mensheid. Zien we het? Zijn we het ons bewust? Dieren lijden vanwege onze zonden. Die kat die onder de auto komt, hond die pijn heeft of vogel die tegen de ruit vloog, die plantensoort die verdwenen is… Ik kan nog lang doorgaan. Wat een ellende. Heel de natuur is aan de mens gebonden. De natuur viel mee. Wij staan niet los van onze leefomgeving. Meer verbonden dan we er los van zijn. Ik sta op mezelf? Nee. De schepping is aan jou verbonden. De natuur kraakt in z’n voegen. Al ben je soms ook verwonderd over het herstellend vermogen. Dat is de rek in de schepping, zei iemand in de workshop. Of is die rek toch de genade van God?
Heel de Schepping zucht gezamenlijk. Horen en zien we het? Zien we de wonden en scheuren in het kunstwerk? Zien we dat het messentrekken de natuur pijn doet? Dan heb ik het nog niet over dat het God pijn doet. Ik vrees dat we het onvoldoende beseffen. Of we genieten van de pijn die dieren elkaar aan doen. Die herten die gedood moeten worden in de Oostvaardersplassen, dat is om onze zonden.
De schepping verlangt iets van de kinderen van God. Die willen Vader toch eren? Die willen het kunstwerk toch eerbiedigen? Nou, dat heeft lang geduurd voordat het in onze kringen echt ging over dit lijden (terwijl het in andere delen van de kerk al wel aan de orde was). Dan wordt gezegd: het is horizontaal en activisme?! Ja, die gevaren dreigen. Goed om te zien, in alles, op het kruis. Dat kruis heeft een verticale en horizontale lijn. Het heeft betekenis voor de aarde. God laat Zijn erbarmen zien. Christus opent de weg naar opstanding en leven. Betekenis voor de schepping. Nu al. Al is het nog zo ten dele. Straks volkomen.
De schepping zucht naar het openbaar worden van de kinderen van God. Moeten zij niet eerlijk zeggen dat anderen hen voorgingen? En het beter deden en doen? Wij leven na de zondeval. In een zuchtende schepping. Een conclusie moet deze zijn: wij herstellen het paradijs niet. Er zijn mensen die denken dat ze de gevolgen van de zondeval kunnen opheffen. Wij redden de wereld niet. Het probleem is te groot en hebben er zelf deel aan. En tegelijk is dat niet ons laatste woord. Liefst lijden verlichten en op te heffen. We geven voor het bestrijden van ziekten. Inzet voor verbetering van de natuur. Niet zeggen: ja, verval is gevolg van de zonde… Nee, inzetten en erbarmen!
Dat was een vraag donderdagavond: waarom zetten mensen zich zo in? Mooie vraag voor in de kantine. Er zijn mensen die gedreven door angst ervoor gaan. Die berichten over klimaatverandering grijpen naar de keel. Gebrek aan voedsel. Straks valt er niet meer te leven! Anderen doen het vooral voor hun naasten. Maar wie zijn dat, die naasten? Kinderen, kleinkinderen? Maar ook mensen in Afrika die je tijdens vliegvakantie ontmoet? Of ervoor gaan omdat het een hype is. Meedoen om mee t tellen. Maar als de hype over is, dan is de zorg ook over. Of in het gat springen van de angst. Proberen eraan te verdienen. De problemen maken mensen creatief. Maar om er zelf aan te verdienen? Een christen doet het toch vooral voor God en uit respect voor Zijn kunstwerk?
Gode zij dank, de angst hoeft ons niet te leiden. God is wonderlijk trouw aan Zijn schepping. Hij gaf Zijn enige zoon. Er komt een nieuwe hemel en aarde. Hoor de profetie over de dieren in het nieuwe paradijs. Vertel angstige mensen het evangelie! Jazeker, door de crisis, dood en oordeel heen maakt Hij het nieuw. Dat komt voor hen, die achter Christus schuilen.
Romeinen 8: het is als in barensnood. Heftig, pijnlijk, zorgelijk. Ja dat kan. Zuchten. Ja! Maar in barensnood. De lichtstad met paarlen poorten komt. En onderweg daarheen verlangt de schepping naar het aan het licht komen van de kinderen van God.
Wat kunnen wij enkelingen doen? Wat maakt het uit als ik korter douche? Dat kan waar zijn. Maar ook: waar we het breder aan de orde kunnen stellen, moeten we dat doen. En we hebben onze eigen verantwoordelijkheid. Het kan aanstekelijk werken. Een snufje zout wordt al gemerkt. Al hebben we kleine kracht, die wel inzetten.
We spraken er over over het gevaar dat we in de kerk en erbuiten elkaar de maat hierin nemen. Dan wordt er snel gezegd: we hebben onze eigen verantwoordelijkheid en vrijheid. Dat is op zich waar. Omstandigheden verschillen. Belangrijk is dat om te zien. Prof. H.W. de Knijff (ik volgde colleges van hem; hij schreef een boek over dit onderwerp, toen nog als roepende in de woestijn) zei in een interview: als christenen heb je elkaar toch in veel nodig? Dan ook hierin! Elkaar bijstaan. Kan je het in je eentje? Moet je niet veel meer elkaar stimuleren? Samen!
Zo komen we bij Galaten 5, om het nog wat concreter te krijgen. Een partje, van die vruchten van de geest, is zelfbeheersing. Statenvertaling heeft daar: matigheid. Ik hoor daar niet veel over. Over vrede wel. Zelfbeheersing staat tegenover de macht van de begeerte. Hebben en hebben. Halen, hebben en houden (hoorde ik als kind). Het nieuwe moet weer gemaakt, oude wordt afgedankt. Niet eens kapot of versleten. De oude keuken die nog gewoon voldeed. De Geest geeft matiging. Je kan het makkelijk betalen, maar toch. Genieten, echt wel. Een paar dagen per week van vlees, niet elke dag.
Maar toch, je bent toch echt vrij. Staat dan in de vrijheid. Niet in de macht komen van activisme, van denken dat je de schepping redt, of van hoogmoed. Maar blijven vertrouwen op God. En steunen op Christus. Door Hem laten leiden, gaan voor duurzaamheid: dat is gaan voor eeuwig leven, dat is pas echt duurzaam. Er komt nog zoveel! En daarbij dit weten: de goede God zal zorgen! Amen.
Hervormde gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 10 februari 2019, 17 uur. Schriftlezing Genesis 1:26-31, Romeinen 8:18-22 en Galaten 5:22-26. Belijdenis van het geloof (‘met de kerk van de Reformatie’): Zondag 9 van de Heidelbergse Catechismus. Na de dienst werd een ‘omgekeerde collecte’ gehouden, naar een idee van de Stichting Micha.