Gemeente van Christus, een bijzonder thema vanmorgen, vasten. Zou daar ooit over gepreekt zijn hier in de Ichthuskerk? Vorige week zondagmorgen in de Dorpskerk. Laat duidelijk zijn, niet om origineel te willen zijn of met gedachte zullen we het ergens anders over hebben, dat evangelie kennen we nu wel, zo ligt het niet. Echte aanleiding is dat bijbelboek Nehemia. Veel Bijbelkringen namen het dit seizoen door, afgelopen woensdagavond ook op gemeenteavond.

In Nehemia 1 kom je het al tegen. Aan het hof, in de burcht, krijgt te horen hoe het met Jeruzalem is, 13 jaar ervoor is Ezra teruggegaan, gaat slecht, grijpt hem aan, bedrijft vervolgens rouw en voor aangezicht vastte en bad.

U weet misschien avonddienst biddag, Nehemia 9. Dag van vasten en gebed. En we horen dat de mensen een dag vrij namen voor gebed. Hebt u er iets mee, met vasten? Heb jij er iets mee? Een dag minder eten, laten staan, kan op meer manieren. Zou ook kunnen zijn, ik heb er juist iets tegen. Hebt u ervaring mee? Nogal wat protestanten in Nederland, leerden kennen in buitenland. Hoorde ik van mensen uit gemeente, meneer en mevrouw Steenbergen, zij kennen vanuit Roemenië. Dominee Smelt leerde kennen in Peru, toen hij zendeling was. Paar weken geleden was ik te gast bij een van de Bijbelkringen, vroegen mij daarover na te denken. Toen ook gelezen artikel van dominee Smelt, te vinden op site van de HGJB. Kwamen we op de vraag: zou je de gemeente willen vragen om te vasten en bidden? Wat weet de gemeente dan eigenlijk van vasten? Terwijl we toch in Handelingen 13, prille gemeente, vasten en bidden, ondertussen maakte God duidelijk dat twee mannen moesten worden uitgezonden. Die eerste gemeenten vasten, wij dan niet? Zoveel christenen wereldwijd vasten, waarom wij niet? Ik vroeg aan ds. Albert, hierover gaan op Sistersunday, zoals hij dat dan noemt. Ervaring mee, ja, wij kennen het. 6 weken voor goede vrijdag, zo geheten veertigdagentijd. Zelf probeert, bescheiden.

Ook in ons land, ons soort gemeenten, lees en hoor je er vaker van. Wat zou God nou willen? Spannende vraag, Bijbelkring, hebben we vanwege uitwassen in de geschiedenis van de kerk, teveel weggedaan waardoor we gewoon concrete hulpmiddelen missen voor concrete omgang met God? Verarmt? Hulpmiddelen gebruiken? Zou dat vasten kunnen zijn.

Boekje dr. Teeuw, serie Gereformeerde Bond, dankbaar dat ik het tegen kwam in mijn studeerkamer. Zoomen we in op Mattheus 6, wat we daar lazen. Dr. Teeuw hoort daar de Heere Jezus de wending aanbrengen in gebruik van vasten, ten aanzien van hoe gebeurde in Oude Testament. Die wending wordt te weinig gezien. In OT verootmoediging, berouw. Zegeningen niet verdiend. Onthield zich van goede dat God geeft, voedsel en kleding. (…) vasten in OT als onderdeel van rouw, als geliefde stierf. Rouwgebruik, laten we vanmorgen wat buiten beschouwing. Ook nog tegen, Mozes en Elia, 40 dagen, zoals de Heere Jezus (in het Nieuwe Testament) ook vastte. Leidden we af, uniek was, dat hoeft geen herhaling. Nou meteen iets gezien van OT: openlijk tonen van verootmoediging en berouw. Uiterlijke kenmerken, zichtbaar, diep besef dat we geen aanspraak op zegen van God kunnen maken. Aangewezen op genade en vergeving.

Dan de Bergrede. Zegt Jezus: toon dan geen droevig gezicht. Vers 17 en 18. Zalf dan uw hoofd, was uw gezicht, dat het door mensen niet gezien wordt. Maar door Uw Vader. Zien we verschil hoe het was in OT. Klinkt wel: wanneer u vast. Sluit niet uit dus. Sommige uitleggers lezen dit wanneer strakker of strenger. Hier klinkt wel een oproep. Met dr. Teeuw lees ik dat niet zo. Het kan gebeuren. Als u het doet, dan zo. Geen as op het hoofd, maar gewassen. Maar in het verborgen. Vasten wordt in NT onopvallend vasten. Waarom nu anders? Nou, er is wat gebeurt. Messias is gekomen, de Zaligmaker. Hij heeft het offer gebracht. Daarom OT van betekenis verandert, ook van vorm. In OT ondersteuning gebed, accentueerde dat. NT weten we: God heeft aan Zijn genade gedacht. De grote verzoendag plaatsgevonden. Offer door Jezus Christus. Niet meer vasten als schuldbelijdenis. Klinkt zelfs: in brieven, in iets te willen presteren om schuld weg te poetsen. Pas op voor zelfkastijding.

Hoop dat we aanvoelen hoe wezenlijk dit is. Genade is genade en moet genade blijven. Zo gezien en verkondigd en beleefd worden. Nooit weer boetedoening worden. Belangrijk om te horen, lijdenstijd bijvoorbeeld, niet zelf willen meelijden aan offer dat Christus bracht. Onderschat je de ernst van de zonde. Kunnen wij nooit met vasten iets maar goedmaken. Vorm verandert. Geen as, somber gezicht, Jezus wijst dat af. Zaak voor de binnenkamer, zo onopvallend mogelijk. Zegt dr. Teeuw: waarom dan vasten? Het kan een middel zijn om afhankelijkheid aan God te ervaren en te belijden. En omgang te hebben met God. En meteen een vorm, toont en jezelf bewust wordt, leven en voedsel en kleding niet het belangrijkste is, dat we ons leven weten in Gods hand. En waarbij we, in Handelingen 13, zoeken wil van God beter te verstaan.

In Mattheus 6, gaat het verder over heilige onbezorgdheid. Verzamel geen schatten op aarde. Houd ook dit in: weten weer dat eten en drinken niet het belangrijkste zijn. Houd je daarvan bewust. Boven dat alles, zorgen voor eten en drinken, Koninkrijk van God zoekt, in vertrouwen dat Vader weet wat je nodig had.

Mattheus 9 gelezen. Discipelen Johannes de Doper bij Jezus kwamen. Waarom vasten wij wel, waarom Uw discipelen niet? Discipelen van Jezus blijken dus niet te vasten. Zegt Heere Jezus: de bruiloftsgasten kunnen toch niet treuren zolang de bruidegom bij hen is? Die tijd op dat moment. Heere Jezus is de bruidegom. Zegt erbij, vers 15, maar de dagen zullen komen, bruidegom van hen weggenomen, dan zullen zij vasten. Hoe horen we die laatste woorden: als de bruidegom weg is? Tijd van vasten? Denk je aan Hemelvaartsdag. Dan horen we deze woorden als een aansporing voor onze tijd, tussen Hemelvaart en Wederkomst. Dus zullen wij vasten. Nu zijn er ook die zeggen, ja maar de bruidegom is er toch sinds Pinksteren, uitstoring Geest. Tekst vorige week zondag: zie ik ben met u tot aan de voleinding van de wereld. Door Zijn Geest! Dus bij ons? Niet vasten dus?

Meteen even laten voelen hoe ingewikkeld het kan zijn dat het moeilijk kan zijn om Bijbelwoorden te verstaan. Ik geloof dat je als eerste lezer moet luisteren. Wat hoor je? Met Hemelvaart is Bruidegom weg, dus leven wij in de tijd waarin discipelen vasten.

Jesaja 58 lazen we ook nog. Ook verkeerd kunt vasten. Daar gaat het over, door vasten dingen bij God gedaan krijgen. Maar aan zonde vasthield. Dat wilde God niet. Hij wil  dat we vasten van de zonde, zonde loslaten, niet maar voor even, maar voor altijd de zonde loslaten. Dus niet een uiterlijk mooi vasten en verlangen dat God dan wat doet en ondertussen zonde doen. Concrete dingen, vooral onrecht. Iets mee verdiend: daar moet een kruis door. Letterlijk. Ging het kruislijden van de bruidegom over.

Mattheus 6 klinkt trouwens ook waarschuwing voor het huichelen. Ondertussen. Je goed voor willen doen. Doe het in de binnenkamer. Vermeld maar niet waarmee jij vast. Gevaren aan vasten, neiging gehad om helemaal aan de kant te schuiven. Maar dat leert de bijbel niet. Net zo min als de bijbel ons beveelt om te vasten. Staat in christelijke vrijheid. Mooi gezegd, wat ik tegenkwam. Net als eten zelf: in dankzegging doen. God danken voor het vasten. Dan doe je het niet meer als gebod. Veroordeel iemand niet die vast of die niet vast. Loop er niet mee te koop. Kijk niet meer op iemand die minder vast. Heb ik handje van: opkijken tegen iemand die vast.

Geschiedenis kerk mooie dingen aanreiken. In boekje ds. Teeuw. Vroege Kerk en Middeleeuwen. 2 dagen per week. Frequentie kom je in de Bijbel tegen. In Lukas 18 vers 12, Farizeeër zegt tweemaal te vasten per week. Dat veroordeelt Jezus niet, wel de manier waarop. Aanvankelijk maandag en donderdag. Later woensdag en vrijdag. Waarom die dagen? Dr. Teeuw: sinds Golgotha, heel dicht bij die genade. Breken met zelfgenoegzame en verdienstelijke vasten. Wel periodiek vasten. Maar zonder enige verdienste.

In geschiedenis Vroege Kerk en kerk in Middeleeuwen ontstaat ook periode van vasten in lijdenstijd. Opmerkelijk, ik las dat toen de kerkleiding heeft gevast, mensen die heel veel wilden vast, niet zo lang doen, alleen in de lijdenstijd. Zegt wat! Alleen in de lijdenstijd. Zo op de 40 dagen gekomen.

De kerkvaders verbonden vasten aan sober leven en geven van aalmoezen en giften. Augustinus: niet eet, houd je geld over. Kan je het geven. Ik wees er al even op, Mattheus 6, in de binnenkamer, zoeken van Koninkrijk van God, onbezorgd leven ten aanzien van eten en drinken. Begint met geven van liefdegaven, dan gebed, dan gaven. Geven, bidden, vasten. En onbezorgd leven.

In geschiedenis van de kerk, vorm van het vasten kon verschillen. Van heel streng, je onthouden tot mild, eenvoudige maaltijd. En telkens dreigde het gevaar om toch als verdienste te gaan zien. Boete, zelfkastijding. Reformatie moest er niet van hebben. Brak met allerlei tradities, ook 40 dagentijd. Calvijn ziet wel vasten bij belangrijke beslissing, verkozen tot ambt, oorlog of pest. Verderop in Reformatie, Nadere Reformatie, dan weer opgeroepen tot vasten. Manier krijgt dan weer meer aandacht. Wilhelmus a Brakel, heel strikt, Oud Testamentische-gewoonten, maar wel voor de binnenkamer. Tijd van Nadere Reformatie werden vasten- en bededagen gehouden. Schrijft dr. Teeuw: laatste jaren ontstaat voorzichtige herwaardering voor vasten. Alternatieve vormen: poosje minder mobiel, geen televisie en noem maar op.

Balans wat opmaken. Wat wil God ons uit dit alles u en mij en ons samen leren? Ik hoor erin, schrap het vasten niet. Vast niet van vasten. Maar let goed op hoe je het doet. Nooit iets om mee te verdienen, maar ondersteunt de omgang met God. Bijbel noemt vasten en bidden samen. Tijd om boodschappen te doen en te eten, dan omgang zoeken met God. Wij zeggen: hebben we nodig. Stille tijd, heb ik wel, persoonlijk, ja die tijd heb ik?! Is het niet eerder echt andersom? Vasten ons niet helpen? Als concreet minder eten, of laten staan.

Als we John Piper kennen, schrijven over mooie van omgang met God. Hij schrijft over vasten. Ik vergelijk het met als twee vriendinnen afgesproken, eind van de ochtend, zo mooi met elkaar in gesprek, goed gesprek, voor je het weet half twee, o we hebben nog niet eens gegeten. Blijdschap in God, eten vergeet. Prachtig, zo de omgang mag hebben! Dag niet eten hoeft niet ongezond te zijn, schrijft dr. Teeuw. Vasten van internetgebruik. Komt tot een denken, de zonden even te laten staan, om vervolgens weer op te pakken. Zonden altijd laten. Vasten: dingen onthouden die op zich niet verkeerd zijn. Tijd voor concentratie, omgang met God. Persoonlijk, als gezin doen (let dus op de kinderen!), als Bijbelkring, als catechisatiegroep, club, gemeente. Bijvoorbeeld op de biddag. Kan dan helpen, kort moment bij elkaar komen, en dan ’s avonds samen af te sluiten. Zo heeft dominee Smelt het ook leren kennen in Peru. Niet gewerkt hoeft te worden, niet belemmerend ten aanzien van werk. Op de rustdag juist niet moet zeggen, zegt de Bijbel. Op zondag in veertigdagentijd niet gevast. Dag om te vieren! Ook in samen eten. Zicht op de rustdag kwijt.

Dr. Teeuw laat zien, voortdurend bezig zijn met dagelijkse behoeften, dat verandert. Soberheid en heilige onbezorgdheid. Zegt hij bijvoorbeeld: wij blijven ons ondertussen inspannen om ons vermogen te vermeerderen, zo nu en dan een gift en vasten. Maar isoleren we die paar vasten over goede gaven en vasten. Weduwe hele bezit in offerblok deponeerde. In tegenstelling, contrast, giften van rijken (Lukas 21).

Aanleiding voor deze preek, kom ik op terug. Op Bijbelkring werd gezegd. Ons van veel middelen ontdaan die ons helpen in omgang met God? Zijn omstandigheden denkbaar, gebed in de gemeente grote plaats zou moeten en mogen hebben, zou gevraagd kunnen worden. Daarbij te vasten. Samen te beginnen en samen te beëindigen. Dienst afsluiting winterwerk. Thema: door te geven. Doorgekregen Nehemia, Bijbelkring, God geeft door hoe Hij kijkt tegen vasten. Vasten blijkt dus samen te gaan met geven aan hen die niet hebben. Door te geven. Amen.

Hervormde gemeente Reeuwijk, zondag 24 april 2016, 9.30 uur. Afsluiting winterwerk + ‘Sistersunday’ (verbondenheid met gemeente Heyten in Oekraïne). Schriftlezing: Jesaja 58; Mattheus 6.