Verzoening is een belangrijk woord in het geloof. Verzoening met God maar ook verzoening met anderen. Jozef is daarin een mooi voorbeeld. Zijn broers zijn na de dood van hun vader Jacob bang voor hem, maar Jozef weet dat de wraak hem niet toekomt. Het kan zijn dat verzoening meer dan eens óf nog eens nodig is. Gods verzoening met ons komt bij God vandaan – Hij verzoende de wereld met Zichzelf!
Thema: verzoening
Gemeente van Christus, laat u met God verzoenen. Verzoenen. Het thema vanmorgen. Verzoening is een belangrijk woord in geloof en theologie. Het klinkt nu minder dan in het verleden. Ik herinnerde mij goed dat ik als kind in Oene woonde. Ik luisterde daar. Ds. P. Koeman had het nog wel eens over verzoening. Schreef er ook een boek over. Was in zijn geloofsbeleving een belangrijk begrip. Hij riep nogal eens door de kerk: Oene laat u met God verzoenen!
Dat begrip kwam ook aan de orde bij de kinderviering op Goede Vrijdag. Thema was ‘Als een Lam’. In het begin werd echt een lammetje de kerk binnengebracht. Dat was heel aansprekend voor de kinderen. Het mekkerde ook nog, oogde zo lief. Ook het programmaonderdeel van mij, dat in de tijd van de bijbel lammeren werden geofferd, om dank te uiten, maar ook om schuld te betalen. Later viel het woord verzoening ook. Om het goed te krijgen geven mensen elkaar soms een zoen. Een bijbels begrip. De kerkdienst wordt ook wel genoemd bediening van verzoening. Onder de preek druppelt het bloed van de verzoening op de gemeente. Aangrijpend beeld.
Vanmorgen gaat het erover. Ik werd er bij bepaald ik een conferentie met Zuid-Afrikaanse predikanten. Daarbij werd ik mij bewust dat we het er weinig concreet over hebben. En de reden misschien: het staat ver van ons af. Moeilijk te pakken. Hoe maak ik het als predikant concreet? Als die roep op afstand blijft? Over de hoofden heen?
Afgelopen week kwam dat begrip dichtbij. Ik kreeg reden aangereikt om erover te preken. U voelt aan, dat heeft ook te maken met de geschiedenis van Zuid-Afrika. Apartheid. Nu, 29 jaar na de Apartheid. We lazen en bespraken verschillende Bijbelgedeelten. Prachtig en verrijkend om vanuit verschillende culturen de bijbel te lezen.
Ten goede gedacht
We lazen de geschiedenis van Jozef en zijn broers. Genesis 45 is bij velen goed bekend. Jozef stuurt al die anderen weg. Hij begint te huilen. Dat moet heel hard zijn geweest. Ik ben Jozef! Als eerste de vraag: leeft mijn vader nog?
Zijn broers hebben hem nog niet herkend. Heel indrukwekkende dat Jozef zegt: ik heb moeten gaan. Mijn weg is de weg van God, met mij, jullie en het joodse volk. Een grote uitredding, om jullie in het leven te houden. God heeft het moeilijke gebruikt.
Dan lezen we de uitnodiging van Jozef aan heel de familie om naar Egypte te komen. Vers 10: gastvrijheid voor mensen die in Israël niet te eten hebben. De zorg van God voor Zijn bijzondere volk.
Genesis 50. Jacob is gestorven. We zijn verder in de tijd. Leeft mijn vader nog?! En dan, verzoening, Jozef had zich zo wonderlijk met zijn broers verzoend. Door ze zelfs te laten wonen in Egypte. In leven te laten. Maar nu vader er niet meer is, is er een nieuwe situatie. Jozef is nu de onderkoning. Makkelijk om te wreken nu. Broers zijn afhankelijk van hem. Realiseer je wat zij Jozef aangedaan hebben. Jozef moest veel meemaken. Wat staan ze bij Jozef in de schuld! Alle reden om te straffen en te wreken.
Zou Jozef dat gaan doen? Er zijn wel ouders van gezinnen voor wat hun kinderen gaan doen als de ouders er niet meer zijn? Dan wordt het ene kind, dat voorgetrokken werd, gewroken. Dan vindt de vergelding plaats.
Kijken we concreter naar Genesis 50, dan spreken de broers daarover. Jozef zal zeker vergelden, zeggen ze. Ze durven zelf niet naar Jozef toe. Ze zeggen dat Jacob een opdracht tot verzoening gaf. Dat lees je niet in de Bijbel. Het kan wel. Of dat de broers, veelzeggend, vader gebruiken. Och, vergeef toch de overtreding van uw broers. Maar vergeef het toch, het zijn dienaren van de God van uw vader. Jozef weet, hoor en bedenk dat zij ook de God van Israël dienen! Wat opvalt: duidelijk wordt gezegd dat de broers kwaad gedaan hebben. U kwaad gedaan. Overtreding, kwaad, zonde. Aangedaan. Dat wordt onder gezien. Geen makkelijk excuus.
Dan lezen we weer emotie van Jozef. Hij is echt een mens. Laat de emoties toe. De broers erkennen: we verdienen slaaf te zijn. Jozef zegt: wees niet bevreesd. En, heel bijzonder: sta ik op de plaats van God? Jozef wijst naar God. Jozef gaat niet zelf wreken. Zoals God ons voorhoudt in het Nieuwe Testament, hoe een christen behoort te zijn. Een leider zoals je wenst is Jozef. Hij weet zich onder God en stelt zich onder God. God heeft het kwade ten goede gedachte. Dat heeft Jozef goed gezien. Mag hij zich dan wreken?!
Hier vindt wonderlijk en mooi verzoening plaats. Opnieuw ook. In de nieuwe situatie, nu vader niet meer leeft. Verzoening is soms weer nodig. Omdat omstandigheden wijzigen.
Apartheid in Zuid-Afrika
Iets over Zuid-Afrika. Daar is men erg bezig met dat begrip verzoening. Het leefde bij ons ook meer in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Verzoening met de Duitsers,er NSB’ers. Met Prins Claus, uit Duitsland. Hoe omgaan met kwaad? Het kan te maken hebben dat wij bijna 75 na de oorlog leven. En toch, daarin helpt de geschiedenis van Jozef, er kan in je persoonlijke omgeving (…) Onrecht dat je werd aangedaan. Wat er gebeurt ten aanzien van de gemeente. Misschien moeten we wat in de weg kwam staan, bezig zijn met verzoening. Dan hoeven heel wat breuken niet langer. Als we leren verzoenen. Meer doen dan alleen makkelijk excuus.
Eerlijk en concreet het kwaad benoemen. En tegen het slachtoffer uitspreken. En beseffen dat vergeving niet vanzelfsprekend is. Het is een gunst als je ons in leven laat!
Kunnen wij dat, verzoenen? Zuid-Afrika is ermee bezig. Moet ook. Kwestie van leven en dood. Apartheid is daar geweest. Dat begon al onder Nederlands bestuur, eind 19e eeuw. Zwarte bevolking werd slaaf van de blanke bevolking. Er kwamen wetten. Van 1960-1983 zijn 3,5 miljoen niet-witte Afrikanen uit hun huizen en dorpen gehaald en verdreven naar townships. De regering nam hun burgerschap af – ze mochten niet stemmen. Wat een blanke regering aandeed!
Vanuit de hele wereld kwam er verzet. In 1990 werd de Apartheid opgeven. In 1994 mochten alle Afrikanen stemmen. Toen werd Mandela president. Afgelopen week waren er weer verkiezingen. De niet-blanke bevolking is in de meerderheid. Het lijkt erop dat de niet-blanke mensen zich nu gaan wreken op de blanken. Nu zien mensen hun kinderen in gevaar. Leven voor de blanke, jonge generatie wordt eng. Velen verlaten het land. De verzoening is misschien niet goed gegaan. Werd er maar openlijk over schuld gesproken! Zoals die broers deden. En waren er maar meer mensen zoals Jozef, die zich onder God stellen en zien dat God met het kwade iets goeds gedaan hebben.
We spraken hierover met de Zuid-Afrikaanse predikanten. Heeft God ons naar Nederland doen komen omdat het hier lukt om er met elkaar over te spreken?!
Wat een zegen, als je je met niemand hoeft te verzoenen. Zie je dat wel goed?! Misschien moeders en dochters; vandaag moederdag. Let erop dat je de machtigste bent. Niet de macht misbruiken. Hoe zit het met u, jou en mij ten aanzien van God. Hebben we Hem niet kwaad aangedaan? Zijn schepping misbruikt? Zoals die zoon, geld opmaken ver bij vader vandaan? Zijn schepping, tijd, kansen niet gebruikt zoals Hij wil. Zijn aanbod van liefde afgewezen? Hem gewantrouwd? Hem niet liefgehad. Nooit gedankt dat je niet in Apartheid leeft? Regels aan je laars gelapt?
Bij verzoening zijn er twee partijen. Hoe ziet God het? Eens ontmoeten we Hem. Zal het een ontmoeting in verzoening zijn? Ouderen die vlak voor de dood zijn, zien daar wel eens tegenop? Zal ik niet iemand vooruit kunnen sturen? Kijken of God me goed gezind is? Ja, Jezus Christus. Vooruitgegaan. Is die verzoening voldoende in beeld?
Het kan nog wel eens nodig zijn, verzoening. Omstandigheden kunnen veranderen. Eerst verantwoordelijkheid op anderen afschuiven, ouders, school, leraren. Maar nu ben je zelf verantwoordelijk. Weten we of God met ons verzoend is?
God verzoende de wereld met Zichzelf
Dan komen we bij 2 Korinthe 5. Er is verzoening nodig! Niet schuld van God, maar schuld van de wereld. Van ons. Wat heeft God gedaan? Hij heeft zich helemaal ingezet. In het Oude Testament met offers en dieren. Tot in het uiterste, door nota bene Zichzelf te geven in het kostbaarste dat Hij had. Zijn Zoon. God heeft Hem alle schuld op Zich laten nemen. Vreselijk, heel intens. Zo heeft God de wereld met Zichzelf verzoend. En van daaruit is er de bediening der verzoening. En klinkt er: laat u met God verzoenen. Want dat kan!
Jozef lijkt op God zelf. God wilde verzoening. Hij heeft alles gedaan wat nodig is. Hij verzoende zich met ons, buiten ons om. Wij konden dat niet. Hij zegt: geloof, overgave is nodig. Wat gaat dat diep. Een bron voor onderlinge verzoening. Blanken kunnen niet betalen wat ze zwarten aandeden. Wat een zegen dat God de wereld met Zichzelf verzoende. Er is genoeg. Vanmorgen die oproep: laat u met God verzoenen. Misschien vraagt het tijd. Nadenken. Sta ik bij Hem in de schuld? Hoe kan het goed komen? God heeft het zelf bewerkt. Geloven en vertrouwen! En nadenken over onderlinge verzoening. Kan ik de geest van Jozef krijgen, ja de geest van Christus. Sterk uzelf niet. Laat ruimte voor de toorn. Mij komt de wraak toe. Romeinen 12:21: ‘Wordt van het kwaad niet overwonnen, maar overwin het kwade door het goede.’ Amen.
Hervormde Gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 11 mei 2019. Schriftlezing Genesis 45:1-11, Genesis 50:15-21 en 2 Korinthe 5:17-21.