Psalm 100 is een loflied van Israël. Toch kan de nieuwtestamentische kerk deze psalm ook meezingen, misschien iets zachter vanwege alles wat er tussen jodendom en christendom is voorgevallen. Israël kan met recht zeggen ‘Wij zijn Zijn volk’ omdat God met hen in Abraham een verbond sloot, zij de geschriften hebben, er een cultus op na houden, het land hen toegezegd is en omdat zij uitzien naar de Messias. De kerk uit de heidenen is, naar Paulus woorden, geënt op de wortel en kan daarom meezingen ‘Wij zijn Zijn volk’.

Gemeente van onze Heere Jezus Christus, broeders en zusters, deze middag, het wordt buiten al donker, het neigt naar de avond, dat is een mooi moment om in de namiddag een dienst te hebben. Stilstaan bij woord van God. Een vaak bezonnener karakter. Wat rustiger. Mijn avondpreken zijn rustiger. Iets verdiepends. In de traditie van de kerk is de tweede dienst een legerdienst. Iets dieper. Even wat harder moet nadenken misschien.

Ik preek vanmiddag over Psalm 100. U weet als u in de psalmen bekend bent, er zitten veel genreliederen in. Collectie liederen. Van sommige weten we de auteurs. Soms met specifieke aanleiding. Iets historisch. Of bij allerlei gelegenheden. Er zijn genre psalmen die een trieste toon hebben, vergankelijkheid van het leven. Of de lof. Wij-vorm en ik. Psalmen voor op weg naar Jeruzalem. Er waren psalmen voor allerlei gelegenheden. Een gevarieerd bundeltje. Ze zijn gerangschikt. Een structuur aangegeven. Begin en eind. In 5 delen. Zo hebben wij dat boek. We zingen eruit. Berijmd. Zodat ze makkelijker te onthouden zijn. Opvallend hoe diep psalmen in het geheugen zitten. Psalmen en gezangen zitten vaak diep in het geheugen. Het lied komt zomaar weer naar boven.

Vanavond preek ik over Psalm 100. Een lofpsalm, dankpsalm. Loven en danken zijn broertje en zusje. Danken is God groot maken voor wat Hij geeft. Loven is God groot maken voor wie Hij is. Loven voor wie Hij is – ook als Hij iets niet geeft. Wij willen graag danken. Wij bidden: geef ons… schenk ons… Loven is prijzen om wie Hij is!

Een lofpsalm. Je merkt dat aan de woorden. Juich, lofzang, hulde, prijs Hem. In de 6 verzen zit een aanmoediging. Laten we God loven. Blijkbaar hebben we dat nodig. Gaat blijkbaar niet van zelf. God loven gaat niet vanzelf bij ons. Juich, kom, hef een lofzang aan.

Ik focus op het middelste stukje. Erken, de Heere is God. Hij heeft ons gemaakt. Zijn volk zijn wij. Ik preek over dat ene woordje: Zijn volk. In het midden van die psalm zit de gedachte dat wij Zijn volk zijn. Israël. Dit komt uit de Tenach. De boeken van Israël. Wij. Wat maakt Israël tot Zijn volk? Er klinkt iets exclusiefs in. Waarom kunnen joden dat zeggen? Zijn volk zijn wij, vanwege 5 redenen:

  1. Het verbond. Genesis 12, de roeping van Abraham. En Genesis 17, het verbond. Abraham zit in Ur, in Irak. Deze God. Een nieuwe God? In Ur-context. Die man krijgt een visioen. Alles opbreken. Alles achterlaten. Wat is er met Abraham aan de hand? We gaan opbreken. We gaan ergens heen, niemand weet waar we uitkomen. Dat loopt uit op een verbond tussen God en Abraham. Wij zijn nakomelingen van Abraham. De geslachtslijn via de moeders. Patriarchale samenleving? Dat heeft een biologische achtergrond. Wie de vader is, weet je nooit helemaal zeker. De moeder weet je wel zeker. Het jodendom zegt: de lijn loopt via de moeder. Een lijn door de geslachten. Met Abraham sloot God een verbond. Tot in alle nageslachten. Israël is Zijn volk. Nakomelingen van die ene aartsvader. Hij kreeg zonen – u kent de namen. Tot op vandaag.
  2. Israël kan dit zeggen vanwege de geschriften. Vanwege Thorah. Een klein woord: de wetten. Maar ook: het geheel. De geschriften. Hoe zijn die er gekomen? Opgeschreven door mensen. Die mensen waren daar met huid en haar bij betrokken. Die boeken kwamen niet uit de hemel vallen. Een voor een zijn ze ontstaan. Allemaal een oorsprong. Bij sommige weten we de auteur en voor wie ze geschreven zijn, bij andere niet. Wij kregen die boeken (39) ook; het oude testament. De Joodse profeten. De geschriften uit hun traditie. Die speelden een rol in de tempel en synagoge. De Thorah. Wij hebben de boeken. Verschillende soorten teksten: wet, geschriften, profetisch. De uitdrukking van de wil van God. Wij zijn Zijn volk want we hebben de boeken.
  3. De cultus. De tabernakel en de tempel. De cultus werd daar zichtbaar. Het offer. Soorten offers. Verschillende afdelingen. Iedereen mocht ergens komen, of alleen de Hogepriester. De ark, voorhangsel, de tafel met toonbroden. Buiten werd er geofferd en gehandeld in dieren. Ontmoeting tussen mensen, maar vooral de ontmoeting met God. De wetten, hoe ga je om met slaven, oogst, weduwen, rust. Israël heeft een cultus met een heiligdom. Daar kan je het zien en ruiken. Je kunt het voelen. Wij zijn Zijn volk – verbond, geschriften, cultus. En:
  4. Wij zijn van het land. Het beloofde land. Dat is een kwestie in de huidige tijd. Dat land! Dat betwiste land. Het land door God beloofd. Ja maar de Palestijnen en Arabieren dan? Je kunt moeilijk de mensen die er wonen eruit zetten? Hoe lastig is dit punt! Joden hadden eeuwenlang geen land. In recente historie: een zwak punt, ze hadden geen land. Geen territorium. Verstrooid onder de volkeren. Verspreid in West-Europa. In 6 jaar tijd bijna uitgeroeid. 6 miljoen joden vermoord. Het schijnt dat er meer 1 miljoen over was. Maar net ontkomen. Van de 108.000 weggevoerd, slechts 5.000 teruggekeerd. Toen ze terugkeerden naar hun huizen, woonden er andere mensen. Hun huizen bezet. Naar burgerlijke stand, kunnen we onze huizen terug krijgen, ja maar u hebt eerst belasting betaald. Ik zat in een concentratiekamp. U moet die eerst betalen. Ja, maar ik ben alles kwijt. Nee, dat was misschien een incident. Zelfs in 1945 drong dit nog niet toe ons door. Pas in 1948 is er bij ons een proces op gang gekomen. Hoe zijn wij omgegaan met de joden? Uiteraard zijn er zeer moedige mensen geweest, die boden joden onderdak. Moedige mensen. Ik weet niet of ik zo moedig was geweest. Als je een gezin hebt. Voor die mensen is een boom opgericht, in de laan der rechtvaardigen. Yad Vashem. Dit land is van ons. Een moeilijke situatie. Hoe kan er vrede zijn in Israël. Een context van haat en antisemitisme. Wij zijn de mensen van het land. Wij voelen als Europeanen onze bescheidenheid hierin. Vanuit Europa roeptoeteren hoe het moet? Kom eens een tijdje hier wonen. Verdiep je erin. Een roeping voor ons christenen: meerdere partijen horen. Er zijn ook christenen uit Palestijnen en Arabieren. Hoe doe je dat? Mensen die uitgezonden zijn naar Israël kunnen ons hierbij helpen. Wij zijn Zijn volk, zegt Psalm 100. Dat hangt samen met dat land. Land en volk kan je niet scheiden. Waar Abraham begon. Een grafkelder, de spelonk, het eerste stukje. Daar bij Hebron. Daar ligt onze geschiedenis.
  5. Tot slot, de Messias. Wij zijn Zijn volk want wij verwachten de Messias. Een lastig punt tussen joden en christenen. In Jezus Christus is de Messias gekomen, zeggen wij. De joden zeggen: Hij moet nog komen. Maar een heel klein deel zegt dat niet. Hoe komt het dat ze Hem niet herkennen? Jezus voldoet niet aan wat er geprofeteerd is. Het belangrijkste is: Hij zal een vrederijk stichten (Jesaja). Er komt een vrederijk. Waar is het, vragen ze. Mijn vraag, wat zeggen we dan? Het vrederijk is een klein beetje begonnen. Op Golgotha. We verwachten dat. Het moet nog uitgewerkt worden, zeggen we. Waarom zoveel tijd tussen? Wat staat dat? Ik zeg u eerlijk, ik weet het niet. In het Nieuwe Testament staat dat, wij interpreteren dat. Een moeilijk punt vind ik dat in het gesprek met joden. Wij zeggen, is er een komst en wederkomst. Jesaja heeft het daar niet over. Vanuit die nieuwe bril van Nieuwe Testament zie ik iets oplichten in Jezus. Zou Hij de Messias zijn? Die na mij komt, is meer dan ik. Zie het Lam van God. De Messias verwachten zij. Dat hebben we gemeenschappelijk. Wij kunnen het joodse volk niet overtuigen. Dat kan de heilige geest wel. Driekwart van het OT begrijpen wij niet. Dat merk ik als ik joodse schrijvers en commentaren lees. Een manier van kijken. Wij kunnen de bijbel niet splitsen. Als je het NT losmaakt van het OT, maak je van een huis alleen maar een verdieping van een huis. Dat kan niet. Dat gaat zweven. Jezus is Zoon van Abraham, van David. Jezus is jood. Hij houdt zich aan de wet. Bar mitswa. Hij wordt rabbi.

Wij zijn Nederlanders. Nederlands volk. We kunnen Psalm 100 zingen dankzij Paulus. Romeinen 11. Wij heidenen zijn de takken die geënt zijn op het joodse volk. Van buitenaf geënt. Twee elementen bij elkaar brengen. Een stam en wortel. In elkaar voegen. Samenvoegen. Die tak ontvangt sappen en voeding uit die stam. Wij zijn die tak, van buitenaf. Onopgeefbaar verbonden met Israël, zegt de kerkorde. De volkeren zijn geënt op het volk. Oren en ogen open houden. Populistische partijen willen de holocaust wegpoetsen. Ze bagatelliseren het lijden. Let op. Christenen hebben veel schuld ten opzichte van het volk. De joden het uitverkoren volk. Weet u dat dat geen pretje is, zei een joodse gids. Vanaf Esther de eeuwen door vervolgd. Zelfs door West-Europa. Ook door christelijke Duitsland – het land van de Reformatie. Laten we op onze hoede zijn.

Zijn volk zijn wij. We zeggen het mee. Het beeld van het enten. We zingen mee. Misschien wat zachter en voorzichtig. Omdat we schuldig zijn. Zijn volk zijn wij. Jezus is omgebracht door Zijn volk. Laten we hen uitroeien. Hoe kan het zijn dat Jezus aan een kruis is gestorven? Was dat de enige weg? Door christenen herkend, door joden niet. Een tekst; moest de Christus zo lijden? Kon het niet anders? Hij kreeg door die weg een wereldwijde kudde. We mogen daarom deze psalm lezen, zingen en eigenen. In de naam van de Vader, Zoon en Heilige Geest.

Amen.

Hervormde Gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 7 november 2021, 17 uur. Schriftlezing Psalm 100.