Ds. M.C. van Pelt (Rotterdam-Kralingen)

Ichthuskerk Reeuwijk, 17/9/2017, 17 uur

Lukus 16:1-8

 

Gemeente van onze Heere Jezus Christus, jonge mensen,

Ik preek vanmiddag over een gelijkenis. O, zegt iemand, dat is gemakkelijk! Zelfs kleine kinderen kunnen het begrijpen. Wel een band met dagelijks leven. Konden zo gebeuren in leven Jezus. Maar gemakkelijke verhalen? Oude vertelvorm. Gebruikelijk in die tijd. Beeld nam en uit dat beeld een of meerdere punten nam als verwijzing of verbinding. Hoe je met God leeft. Verhalen uit dagelijks leven met strekking, hoorder oppikken: wacht even, als ik dat toepas, handelen of houding of wil of mens-zijn in relatie tot God.

Maar niet alle gelijkenissen zijn zo eenvoudig. Vanuit ons perspectief. 2000 jaar verder. Andere cultuur en mindset. Andere manier van lezen. Wij lazen dit thuis aan tafel. Vaak is er haast. Iets meer tijd herinner mij de verwarring. Raar verhaal?! Snap dat niet. Ging dat over man die fout zit op meerdere fronten maar afgesloten met: de heer prees de onrechtvaardige rentmeester. Zo de fout in gaat? Ja, automatisch gaan de ogen naar mij, ja pa? Wij lazen thuis verder. Ik vind het ook een verhaal met paradoxen die ik ook niet begrijp. Misschien begrijpt u het beter, dan houd ik mij aanbevolen. Ik heb uitleg van Bernhard Reitsma gebruikt, veel aan gehad. Is uitgezonden via GZB, vanuit oosterse context lezen en begrijpen.

Ik loop het verhaal nog een keer door. Waar wringt het bij ons? Bij mij vier punten. Daarna opnieuw vanuit oosten kijken en dan vragen wat wil Jezus nu? Wat is de pointe?

Verhaal zoals Jezus verteld. Gelijkenissen nemen je vaak mee. Snel mensen mee. Basisschool verhalen vertellen. Maar middelbare school gelijk thema’s, geen verhalen meer. Kinderen zijn opeens die verhalen kwijt. Even verhaal erin brengen. Nemen ons snel mee.

Er is een rijke man. In oosten: de man van het dorp. Veel mensen in dienst. Grootgrondbezitter, eigendommen, personeel, aanzien, macht ook. Heeft ook een rentmeester. In onze taal: manager. Goede leider een delegeert. Er is feedback. Maar niet overal boven op zitten. Nee, geef mensen ruimte en koppel terug. Communicatie is dan belangrijk.

Die manager wordt aangeklaagd. Verkwistte goederen baas. Van alles mogelijk. Bijvoorbeeld smijt met geld. Op rekening van baas, alles. Of verkeerde projecten? Of corrupt? Goede deal voor ons beiden, beide profijt. Iets voor mij ook? Corrupt, wie weet.

Wat doet de baas, CEO. Riep hem. Baas: kom jij even hier. Wat is dit wat ik hoor? Geef rekenschap van uw rentmeesterschap. Papieren zien. Bankafschriften. Logisch. Goede baas, zo gaat dat. Zijn eer komt in het geding. U kunt niet langer rentmeester zijn.

Dat is eerste wat wringt. Gerucht. Kom. Overtuig mij met argumenten. Niet op basis van gerucht ontslaan. Aan de hand van de feiten kijken of het waar is. Nee, deze heer zegt: je kunt al geen manager meer zijn. Doen wij toch zo niet.

Wat moet ik doen? Hij wordt werkloos. Sporten kan ik niet. Bedelen schaam ik mij. Altijd met papieren gewerkt, handen met zacht vel. Gave handen, echt papierhanden hebben jullie (zeiden mijn ooms, tuinders). Ieder beroep heeft kenmerken die je nodig hebt. Bedelen is natuurlijk een afgang. Eerst van rijkste man manager en dan zit je daar…

Ik weet wat ik doen zal. O! Een idee! In hun huizen ontvangen, goodwill gemeenschap. Geholpen worden. Riep de schuldenaars bij zich. Klanten met open rekening. Moeten nog betalen. Roept een voor een bij zich. Honderd vaten olie. Schrijf op: vijftig. Goede deal! Aardige baas opeens zich. Zomaar een korting van vijftig procent. In zijn naam zomaar verlagen? Ander: honderd zakken tarwe, maak er tachtig van.

Hier voelen we dat het wringt. Schijnt actie van zijn heer. Interpretatie van klanten zal zo geweest zijn. Maar voelen we: doet het met eigenbelang. Zometeen zonder werk. Weet alleen hij. Die mensen weten ngo niets. Of is dit fraude? Rommelt in papieren. Suggestie, maar wij weten dat er iets anders speelt.

Vierde waar het bij ons wringt. Vers 8. De heer prees de onrechtvaardige rentmeester. Omdat hij verstandig gehandeld heeft. Lukas heeft het doorgehad. De heer prijst die foute manager. Verstandig in het Grieks duidt op slim. De slimme manager. Let op he, kan zijn creatief. Maar ook: ja, zit tegen sluw aan. Gewiekst. Begint te denken, argwaan. Is het ook eerlijk? Is het rechtvaardig? Ja daar wringt het. De gelijkenis van de slimme manager. En daarom geprezen wordt.

In oosten misschien anders gelezen wordt. Bij ons gaat het om waarheid. Wat is waar? Waarheidsvinding. Minister beticht: stellen we onderzoek in. Hier is dat niet het eerste. Het gaat het om eer. Ontslaat al op basis van gerucht. Eer gaat boven waarheid in het oosten..iemand gepakt en gefilmd, wij bekijken dat op YouTube: gefilmd dat hij de fout in gaat. Ook zegt: mijn neefje is hele goede neef. Prima jongen. Deed boodschappen voor ons. Zeggen wij: maar het is gefilmd. Maar in oosten gaat eer boven de waarheid. Deze heer gaat voor zijn eer. Of je nou de fout in bent gegaan of niet, snap je alleen in eercultuur. Kan het niet hebben, de geruchten.

Dan reactie manager. Reageert eigenlijk niet. Gelijk: hoe ga in het oplossen. Beschuldigd in het oosten. Standaard: keihard tegenin. Zelfs als er een overvloed aan bewijs is. Eerst tegenin. Want als je er niet tegenin gaat, zeggen ze: o dan is het zeker weer. Arabieren, Joden, Palestijnen: er moet vergoeden worden. Niet vergelden, dan ben je een softie. Je moet reageren. Maar moet dat nou zo? Verwoest je ook huis van familie, ooms en tantes. Dat is het oosten. Aangevallen? Altijd reageren. Deze man reageert niet. Lampje gaan branden! Hij erkent dat het waar is. Snappen wij als westerling niet. Zegt impliciet: ja, dat is waar.

Derde punt. Suggestie uit naam van baas die rekening gaat verlagen. Dubbele agenda. Zometeen goede relatie heeft. Op kosten van zijn baas. Ook nu zijn eigen reputatie veilig stelt.

Vierde: dat die heer hem prees. Slim gehandeld. Maar slim is hier toch ook fout?

Niet alle gelijkenissen zijn makkelijk. Vraag is: op oosterse manier lezen, dan nog de vraag, wat wil Jezus zeggen? Wat is de hoofdvraag? Je zou kunnen zeggen dat slimheid niet klopt ten opzichte van foute handelen. Maar: wat doe je met de dingen die niet goed gegaan zijn in je leven? Eigen invulling aan geven. Bij de een publieker en de ander persoonlijker. In mijn leven alles goed gegaan? Niet voor mij, deze gelijkenis. Ik ontkom hier niet aan. Nee.

Een zekere onrechtvaardigheid huist in bodem van onze verlangens, manier van vergaren en manier van kijken naar mensen. Of: ik kan mijn handen in onschuld wassen? Iemand ging sterven. Ontmoette hem voor het eerst. Nog goed bij zinnen, gesprek over leven en God. Niet bang voor de dood. Dat kan. Ik zou niet weten waarom? Ik vul dat niet in. Zegt hij: ik heb niemand kwaad gedaan in het leven. Zijn vrouw zegt: niemand doodgeslagen. Mooi als je dat kan zeggen. Maar ja, is heel beperkt als je zo kijkt. Ik hoorde dat oprecht, maar dacht wel: zo voor de dood staat, wat moet je dan nog met het evangelie en genade? Ik voelde mijn onmacht en ongemak. Wat kan ik hier nu doen? Zo naar zijn leven kijkt?! Geen vlieg kwaad gedaan…

Deze gelijkenis. Zegt hij dat alle mensen onrechtvaardig zijn? Prijst hem omdat hij slim gehandeld heeft. Toepassen op hoofdvraag. Wat doe je met de dingen die niet goed gaan in je leven?

Eerste. Erken ze. De fouten en zonden. Tevoorschijn komen. Kwetsbare kant laten zien. Risico lopen dat ze je uitkotsen. Erken je fouten. Neem je verantwoordelijkheid. Als ik het nu lees: kom tot de erkenning dat zonder God het leven zijn doel mist. Erkenning is het begin van het herstel. Hoe doe je dat? In onze cultuur met woorden. In Japan: zie je raad van commissarissen of ceo’s, dan buigen ze allemaal hun hoofd. Gebogen hoofd. Dat buigen is zon boodschap en statement. In Latijns-Amerika (waar ik een tijd heb gewoond en gewerkt): ging men naar elkaar toe, stonden ze op, arm over elkaars rug. Vergeef me. Voor de rest niks. In begin dacht ik: veel te weinig?! Nee. Omhelzen en paar tikjes, dit is de schuldbekentenis van zonde, krenking. Het gaat om de erkenning. Deze man zegt niks. Daarmee erkent hij fout (is oosters).

Tweede. Wat doe je met de dingen die niet goed gegaan zijn? Erken dat God in Jezus Christus de prijs heeft betaald. Wij leven verder dan Lukas 16. Lijdt, sterft, opstaat. Neem het hele evangelie ter harte. Hij in het krijt getresen. Hij betaald de rekening – niet juridisch of economisch. Maar grootste gift: zichzelf, zijn leven. Geen juridische vereffening maar grootste offer, liefde. Voor ons als de eigenaar betaald. Want wie betaald? De heer. Wij erkennen en aanvaarden dat Hij het gedaan heeft. Grote ontdekking van Luther. Hij mijn zonden en ik Zijn gerechtigheid. Wonderlijke ruil heet dat in Luthertheologie.

Derde wat ik zou willen zeggen: erken je fout, erken dat Christus in het krijt getreden is en dat anderen niet slechter zijn dan jou. Die heer een lesje geeft? Laten zien dat er goede en slechte managers zijn. Goed en slecht. Kerkmensen en niet-kerkmensen. Mensen die twee keer komen in de kerk en die niet komen. Schema’s maken. Maar dat zijn onze schema’s. Lukas: oog voor marginaal. Mensen die het er zelf naar gemaakt hebben. Erken dat anderen niet slechter zijn dan wij. Kinderen van de wereld en het licht: allebei genade nodig. Ik bezocht Nederlandse gevangenen in Peru (namens een Nederlandse stichting was ik uitgezonden). Sommige mensen waren ergens finaal ingestonken of met open ogen in gelopen. In Lima lever je koffer af en je bent in één klap van je schulden af. Anderen zaten er voor de derde keer. Vijftien jaar van je leven in gevangenis. Zaten slechte mensen tussen. Moord. Gokt. Ja dan ben je slecht. Ja, dan kan je zo’n gelijkenis niet meer vertellen?

Hier schema’s doorbroken! Genade is er voor allen. Niet voor een type mens. Ook voor kinderen van deze wereld. Misschien zijn kinderen van het licht wel meer kinderen van de wereld dan ze zelf denken. In de kerk: we zijn allemaal zondaar. Maar ergens: ja, naar gemaakt? Ik geen vlieg kwaad gedaan? Niets te vrezen? Wat doe je met de dingen die niet goed gegaan zijn? Werk Geest gebruikt deze woorden om fouten te erkennen en bij Christus te komen. Medemensen met andere ogen bekijken. Allemaal van dezelfde genade leven. In dat leven is er vergeving. Kernwoord christelijk geloof. Hoe je dat doet is een heel verhaal. Heilige Geest wil helpen. Jezus schrijft deze foute manager niet af. Laten wij het daarom ook niet doen. In de naam van de Vader, de Zoon en Heilige Geest. Amen.