In het heiligdom te Silo maken de zoons van Eli er een bende van. Het Woord van God breek niet meer door. Zelfs als God Samuel roept, heeft Eli dat niet direct door. God grijpt van bovenaf in, dat is iets om ons over te verwonderen. God spreekt en roept ook nu nog, in het seculiere westen. Hij spreekt door Zijn Woord en Geest en vooral in Christus.

Broeders en zusters, hier in de kerk en thuis, gemeente van Christus, er is een verhaal van een joodse jongen. Hij deed een Thorah studie bij een oude rabbijn. Ze begonnen bij Genesis 1. In het begin schiep God de hemel en aarde. De rabbi zei het voor met de juiste intonatie . De jongen moest het nazeggen. De rabbi las (in het Hebreeuws, וַיֹּאמֶר אֱלֹהִים; va’yomer Elohim): ‘En God zei…’ toen kon die rabbi niet verder lezen. Ik zag hoe alles begon te trillen aan zijn lichaam. Hij kon lange tijd niet lezen. Dat wij een God hebben die spreekt! Dat is zo groot en wonderlijk. Zul je daar nooit gedachteloos overheen lezen?

Ik moest daaraan denken bij deze geschiedenis. Hier is het ook niet vanzelfsprekend. Integendeel. Dat is de inzet van het hoofdstuk: het woord van de Heere was schaars in die dagen. Er was geen visioen dat in openbaarheid kwam.

In die dagen… in het voorgaande wordt zichtbaar hoe het er aan toe ging. Het gaat over het heiligdom in Silo. Daar wordt geofferd en gebeden. Maar er gaat veel mis. De zonen van Eli eigenen zich de offers toe. En plegen overspel. Ze maken er een bende van.

Wat is het resultaat? Dat God er het zwijgen toe doet. God trekt zich terug. Het woord van God was schaars in die dagen.

Er kwam geen visioen in die dagen. Of, vertalen: het brak niet door. Je kunt het lezen als een aanvulling op vers 1. Maar ik denk dat het accent op de ontvangers ligt. Het werd niet ontvangen. Net alsof er een dikke korst over het leven lag waar de openbaring niet doorheen kwam. Een mist waar de zon niet doorheen komt.

God spreekt wel, maar het wordt niet herkend. Niet ontvangen. Ik weet niet of je hier iets van herkent. Van die korst die er over je leven kan zitten. Een laag over je ziel. Die je belemmert. Een godsbeeld dat je van jongsaf mee kreeg. God op afstand, de genade ook voor jou?! Of misschien is die laag het seculiere wereldbeeld. Je voelt de zuigkracht om erin mee te gaan. Je merkt weinig van God. Zonder Hem lijkt het toch wel door te gaan. Zelfs in de kerk voel je de twijfel. Of is het de drukte? Alles wat van je wordt gevraagd. Energie gaat naar je gezin, kerk, werk, mantelzorg. Je wordt er ontstellend moe van. Het Woord breekt er nauwelijks doorheen.

Het kan ook dat je jezelf op afstand plaatst. Dat er iets van binnen scheef zit. Omdat je vast houdt aan verkeerd praktijken. Je volhardt in het kwaad. Het woord breekt niet door.

Nu staat er in 1 Samuel 3 een mooi detail. In het doopsgesprek lazen we het. In het heiligdom brandt nog licht. Het gaat over de lamp van God. Gods lamp was nog niet gedoofd (NBV). In Exodus 17 wordt geboden een speciale lamp te laten branden. Die stond voor Gods aanwezigheid. Die lamp brandde in de nacht natuurlijk op. Maar zover is het nog niet. Het verhaal speelt zich in de nacht af. Maar na alle duisternis is er toch nog licht. Dat brandt nog, ook daar. Licht als beeld van hoop op verlossing.

Nog een detail: de ark wordt genoemd. Die kist. Symbool van het verbond. Er is hoop. God heeft zich nog niet helemaal teruggetrokken. Als iedereen ligt te slapen, gaat God spreken. De duisternis moet wijken. Wel opvallend hoeveel moeite het kost. De mist is heel dik. God moet tot drie keer toe roepen. Tot drie keer toe gaat Samuel naar Eli. Daar zit iets pijnlijks in. Eli had zijn hele leven in de dienst van God gewerkt. Dit leest als een aanklacht tegen de oude priester. Dat is wel heel pijnlijk.

Samuel heeft ook niets door. Hij kende de HEERE nog niet. Niet kennen. Dat is: nog niet vertrouwd. De moeder van Samuel had hem ooit afgestaan. Hanna had een bijzondere band met de HEERE. Ik heb hem afgesmeekt, maar ik geef hem terug. Ik twijfel of ze wist aan wie ze hem afstond. Beroepsgelovigen die hun eigen gang gingen.

Jullie laten je kind dopen. Je hoopt dat je kind de HEERE leert kennen. Iets beters is er niet. Je neemt een verantwoordelijkheid op je. ‘Ja’ zeg je daarop. We willen onze kinderen voorgaan. We willen niets liever dat zij Gods stem verstaan. Bij Samuel was dat nog niet gebeurd.

Hoewel, bij Eli gaat bij de derde keer het licht op. Toen begreep Eli dat de HEERE Samuel riep. Hij nam Samuel bij de hand. Dan neemt hij hem bij de hand. Ontroerend. Daar is hij een goede priester. En dan zegt hij heel precies wat Samuel moet doen: zich als een knecht beschikbaar te stellen, te luisteren, een luisterhouding.

Dat is door de hele Bijbel heen een belangrijke lijn: het belang om goed te luisteren. Denk aan de kernbelijdenis die we hoorden uit Deuteronomium 6. Luister Israël! Denk aan Jesaja 50: Elke ochtend wekt Hij mijn oor, wekt Hij mij om als leerling te luisteren. Belangrijk om je kinderen voor te gaan. Te leren ontvankelijk te zijn. Lege handen op te houden bij God.

Dat is voor ons allemaal steeds weer belangrijk. Met lege handen bij God komen. Spreek Heer, uw dienaar luistert. Wij leven eeuwen later maar hebben dit ook nodig. Dat God Zijn woord tot ons richt.

Hoe komen we dat spreken op het spoor? Mij helpt wat ik las bij een theoloog in mijn studietijd (ik ben dat nooit vergeten) over de drie gestalten van het woord: door de Bijbel, door Jezus Christus en door de verkondiging. Ik denk dat daar veel waarheid in zit. Het allerdiepste is zichtbaar in Jezus Christus. Zijn liefde, trouw, genade. De Schrift is breder: een Bijbel vol woorden van God. Ze worden door de Geest uitgelegd en toegepast op je leven. God die tot je spreekt. Dat heb je wel eens meegemaakt toch! Die drie gestalten vullen elkaar aan. Daar moet je het woord aan toetsen.

In dit hoofdstuk, ik wil dat noemen, blijkt dat als God spreekt dat niet altijd bevestigend is. Het is een harde boodschap. Ik kan die bende niet meer aanzien. Ik ga het stuk maken. Er komt een einde aan het huis van Eli. Het kwaad blijft niet zonder gevolgen. Je krijgt niet altijd een aai over je bol. Misschien heb je dat wel eens gemerkt. Het moet anders. Het kan zo niet verder. Dan gaat het verkeerd.

Mijn jongen, dat we een God hebben die spreekt, dat is zo groot en wonderlijk. Zul je daar nooit overheen lezen? God zorgt zelf voor een doorbraak hier. Het kan nooit meer wat worden, denk je. Wat jammer van dat ventje – hier kan hij nooit uitgroeien tot het ventje wat zijn moeder voor ogen had. De doorbraak komt van bovenaf. Ik kan daar blij van worden. Het woord is ook in het westen schaars. Het staat er niet florissant voor. Veel mensen houden het voor gezien. Het lijkt soms alsof God er het zwijgen toe. Maar Godlof. God spreekt het eerste woord. Hij spreekt nog altijd voort. Vanmorgen ook. Hij komt naar je toe. Hij kent je. Hij weet van die laag over je ziel. Hij breekt er doorheen. Samuel, Flore, Jarne, Esther, Gerard. Pim, Lotte. Luister naar Mij! Ik heb woorden van eeuwig leven. Ik wijs je de weg. Wat zeggen wij? Spreek HEERE, Uw dienaar luistert.

Amen.

Protestantse Gemeente Gouda, St. Janskerk, zondag 9 juli 2023, 10 uur. Schriftlezing 1 Samuel 3. Wetslezing Deuteronomium 6:4-7, Romeinen 13:8-10. Bediening Heilige Doop aan twee kinderen van de gemeente.