Prediker spoort ons aan om gelukkig te zijn en om je hart te volgen, zeker als je nog jong bent. Waarom is dat? Omdat God, de Schepper, dat zo bedoeld heeft en ons leven maar van korte duur is. Prediker zag nog niet dat de Schepper ook de Verlosser is. Hij kwam volledig in ons bestaan en heeft, ook als kind, gegroeid in (levens)wijsheid.
Het is vanavond een preek gericht op de tieners. Vanavond zijn ze er, fantastisch. Anderen mogen meeluisteren. Ook al ben je veel ouder, het gaat over jou. Er is altijd iets wat ons eigen leven raakt. Dat hoop ik voor vanavond ook.
Gemeente van Jezus Christus, op een bepaald moment zag je foto’s van springende mensen. Net als ze in de lucht hingen. Het is nu winter, dan zie je ze niet zoveel. In de lente wel. Vakantiefoto’s. Ze worden op Instagram en Facebook gezet. Toeristische reclames pakken er mee uit. Beelden van vrijheid, blijheid, genieten. Ik kan er vrolijk van worden. Zo licht en vrij zou ik wel willen leven.
Ik stel me voor dat Prediker ook zo’n beeld voor ogen had. Verblijd je in je jeugd. Laat je hart vrolijk zijn. Ga in de wegen van je hart. Klinkt wat plechtig in onze vertaling. Is een oproep om van leven te genieten. Geniet van het leven zolang je jong bent. Doe wat je hart je zegt. Kijk om je heen.
Is een mooie opdracht als je jong bent. Kindertijd ligt achter je. Maar misschien voor ons allemaal, in het nieuwe jaar. Geniet van het leven. Volg je hart. Durf te leven.
Misschien vraag je je af, is dat nodig om te zeggen tegen elkaar? Is het niet eerder, doe maar kalm aan? Dat zoeken van geluk, worden we daar niet doodmoe van? Ziekte van onze tiid: het nooit echt te pakken krijgen. Volg je eigen hart?! Koop de Story, of naar André Hazes luisteren?!
Misschien is het niet zo gemakkelijk om van het leven te genieten. Net als dat het niet zo makkelijk is om boven de grond te hangen. We hebben last van de zwaartekracht. Ook geestelijk. Er is veel wat je weg houdt van geluk.
Als je jong bent, gaat er een wereld open. Ontdekken en genieten. Maar je leert ook de zwaartekracht kennen. Dat is ingewikkelde van de puberteit. Kindertijd was zorgeloos. Nu merk je dat het leven niet zo gemakkelijk is. Je moet kiezen. Kan pijnlijk en moeilijk zijn. Je raakt teleurgesteld. Vader en moeder zijn ook maar mensen. Hebben niet alle oplossingen. Je ontdekt de liefde, kan je van gaan zweven, of veel pijn hebben. En jijzelf, je bent niet zomaar goed. Stom, mislukt, anders?!
Prediker zegt dat wel: volg je hart. Maar wanneer doe je dat? Wat is echt goed? Ons hart is een ingewikkeld ding. Staat voor je verlangens. Of het allemaal goede verlangens zijn? Je hart volgen en/of iedereen volgen. Soms zijn verlangens heel heftig, maar je weet: ik maak er veel mee kapot. We willen gelukkig zijn. Mensen bij elkaar op een feestje of een bankje, iets te eten, kan je mee spreken, maar mensen zitten op een scherm te kijken?! Je zou gelukkig met elkaar kunnen zijn. Of je werkt keihard, 200%. Work hard, play hard heet dat in Amsterdam. Brengt dat het geluk? Nee. Je vraagt veel te veel van jezelf. Dingen die echt belangrijk zijn, raken ondergesneeuwd. Of verder met je talenten, maar het komt er niet uit. Durft niet, je bent lui of je kiest de makkelijke weg.
Jong zijn is niet zomaar iets. Dat is een hele kunst. Ook een geschenk. Leven moet je leren. Moet je wijsheid bij krijgen. Prediker helpt daarbij. Leren we met vallen en opstaan.
Prediker zegt het, dat mensen gelukkig moeten zijn. Hij herhaalt dat ook! In ons stukje 2 redenen. Want het duurt maar kort, het is snel voorbij, je gaat snel dood. En God wil dat zo. Dat heeft ook met God te maken, dat genieten. Twee eenvoudige redenen.
Laten we naar die twee redenen kijken. Bedenk dat je leven maar kort is. Een zucht. Vluchtigheid. Ijdelheid der ijdelheden. Het gaat zo voorbij. Vliegt om. Even een wolkje, dan weer weg. Licht is zoet. Er komen veel donkere dagen aan, zegt Prediker. Geniet van je jonge jaren. Denk aan je Schepper. Er komen jaren dat je er geen zin meer in hebt.
Prachtige en donkere gedicht volgt dan. Over de dood. Takelt af. Lucht en leegte. Eindigt met dat refrein. Lijkt niet bij elkaar te passen: genieten en de dood wacht iedereen. Voor Prediker gaat het erom dat leven kwetsbaar is. En daarom kostbaar. Als je weet dat het kort duurt, de is het niet goed om tijd te verspillen. Je kunt somber worden, Prediker is dat ook een beetje. Wat maakt het uit?! Je kunt ook al kijkend en beseffend dat je leven voorbij gaat, vragen: wat is van belang? Wat vervult mijn hart? Voordat het game over is, wil ik zo goed en vreugdevol leven als het gaat.
Heel vaak denken wij: dat komt later nog wel. Tijd om… Zoals met de goede voornemens. Eigenlijk wil ik dat, of moet ik dat. Maar je leeft door. Misschien een keer echt tijd of zin. Maar het leven is kwetsbaar. Dan kijk je anders naar je leven. Rijk wilt worden? Of meer wilt hebben? Dat je er altijd mooi uit wilt zien? Dat anderen je leuk vinden? Dat je je daardoor laat bepalen. Dat je alles uit het leven moet halen? Dat lukt toch niet. Maar tevreden met dingen die echt belangrijk zijn. Mensen die nog maar kort te leven hebben, laten veel los. Helemaal richten op wat echt telt. Geliefden, dingen die ze nog af willen maken, in het reine komen met God.
Als je jong bent, denk je niet veel aan de dood. Is maar goed ook. Zit vaak veel bangmakerij bij. Maar goed om te beseffen dat je leven kostbaar is. Je hebt maar één leven! Leef dan zo goed als je kunt in de tijd die God geeft.
God geeft ons het leven. Dat is de tweede reden. Prediker zegt het twee keer (11:8, 12:1). Is dit een waarschuwend vingertje? Volg je hart, maar… Pas op hè. God ziet het wel. Hij zal je beoordelen. Denk aan je Schepper. Geniet, maar met mate. Wees blij maar wees wel voorzichtig. God ziet het heus wel. Die manier van lezen (in de kerk kunnen we dat goed), zit veel angst in. Voor het leven, voor God en elkaar. Zit iets in van de slang. Paradijs vol met bomen. Daar mag je zeker niet van eten?! Zit een addertje onder het gras? Niet God helemaal vertrouwen. Dat we niet zouden mogen genieten.
Prediker zegt: volg je hart. Er staat niet ‘maar’, maar ‘en’. Hier is ‘en’ bedoeld. God kijkt naar hoe je hebt geleefd. Denk aan je Schepper – Hij geeft je het leven. Kansen en mogelijkheden. Hij is bij je als je leven donker is en vol pijn. Hij is onder je. Hij wil dat je er iets moois van maakt. Niet: let op, God ziet alles. Maar: let op, je bent geschapen. Niet zomaar ergens neergegooid. Maar gewild! Denken aan God die jou heeft geschapen. Leef je leven met Hem. Echt en goed. Met die verwachting kijkt de Schepper. Wat zal het worden?
Dat denken moeten we maar letterlijk nemen. Leren, oefenen en volhouden. Is de kern van bidden: aan de Schepper denken. Denken aan! Je richten tot. Hij staat in liefde om je heen. Ik hoop dat we dat doen. Juist ook gewoon, in het leven van elke dag. Juist in de dagen van je jeugd.
Geloven is iets voor volwassenen, denken jongeren vaak. Maken dominees het moeilijk? Maar het kan. Als je een appel of Mars eet: mijn God, dank U. Als je iemand in de moeilijkheden zit, of zelf in de problemen zit: Houd U mij vast! Het is moeilijk om even maar tijd te nemen en te concentreren op de Schepper. Even niks doen. Even stoppen.
Ja en dan nog een ding. Misschien de vraag van jou en u. Wat als het nu moeilijk is? Als je je hart niet kunt volgen? Als die kwade dagen gekomen zijn? Als het einde nadert. De Prediker zegt: weer de wrevel (frustratie) uit je hart. We halen ons veel dingen op de hals. Laat de dingen achter je. Slecht met je lichaam omgaan, kan je jezelf ongelukken berokkenen. Er kunnen dingen zijn die je hart breken – ook als je jong bent. Ongeluk, ziekte, huwelijk van je ouders, dat je zelf veel stuk maakt… Dat hart van mij?! Als ik dat volg, dan loopt het mis. Kan zijn, als je ouder bent, zegt: ik heb veel kansen gemist. Veel stuk gemaakt. Alleen gebleven terwijl je zo had gehoopt.
Is het dan uit met de vreugde? Is het dan met je Schepper gedaan? Stof keert terug tot de aarde, zegt Prediker. Dat is een beetje mager. Haal eruit wat er in zit, en dan, als het niet lukt, weg. Dat is te weinig. Prediker kan dat niet zo zien blijkbaar. Zelf somber geworden? Hij ziet niet dat de Schepper ook de verlosser is. God zij dank is dat zo.
Zin en goedheid en kracht. Denken aan je verlosser! Ook in dagen van vermoeidheid en verdriet. Als het niet meer lukt. In dagen van de zonde. Daar had Prediker geen zicht op. Als God er bij komt in het leven, dan komt Hij helemaal. Dat is kerst. Helemaal en altijd is Hij in ons bestaan gekomen. Geeft soms een vreemde vrolijkheid dwars door alles heen. Diepe vrolijkheid.
Dat mogen we ook leren. Wijsheid van het geloof. Dat God erbij is. Niet alleen om mooi en goed te leven. Ook als het afbreekt.
We lazen over Jezus die opgroeide. Jammer dat we daar niet veel over weten. In oudheid bestond de jeugd niet. Lukas schrijft paar algemene dingen. Hij groeide. Mensen zagen: dit is een bijzonder mens. Bijzonder mens en richting God. Hij nam ook toe in wijsheid. Dat is waar Prediker over gaat. Levenswijsheid. Doel van je leven, hoe je met dingen omgaat die anders gaan. Dat kwam Jezus niet aanwaaien. Hij groeide daarin. Dat is een troost voor ons.
Moeilijk om vol te houden, tegen leven opziet? Dit heeft Jezus ook meegemaakt. Worstelt of tobt met het leven. Dat je weet: God is niet ver weg met geboden of inspiratie. Maar Hij kwam ons nabij (Hebreeënbrief: Hij kan medelijden hebben en ons verlossen). Dat is een reden om te genieten van je jeugd en je leven. In goede en kwade dagen. Denk aan je Schepper en Verlosser. En leef. Voordat het te laat is. Amen.
Hervormde gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 6 januari 2018, 17 uur. Schriftlezing Prediker 11:9-12:8 (daarna zingen Psalm 90: 1 en 3) en Lukas 2:39-40 en 51-52. Website van ds. Johan Visser.