In de synagoge van Kapernaum geneest Jezus een onreine man. Hij was overgenomen door demonen. Het was een duister gebied, daar in Galilea. Jezus staat in de synagoge lijnrecht tegenover de boze; twee werelden die niet met elkaar samen kunnen gaan. De Satan probeert ons altijd van Christus en Zijn dienst af te houden, maar Christus heeft de boze overwonnen – op Golgotha triomfeerde Hij.

Een bezeten kerkganger

Stel, je zit in de kerk en er staat iemand op die de hele boel in de war stuurt.

Gaat de duivel ook naar de kerk? Jazeker. Omdat hij graag preken hoort? Of graag meezingt? Nee. De duivel wil het werk van God verstoren. Dan kan ik maar beter thuis blijven? Nee. Zeker niet. Hier hoe je dat er Iemand is die de werken van de satan afbreekt en verbreekt. Hij leert ons hoe we moeten strijden tegen satan.

Op welke plaatsen houden demonen zich nog meer op, vraagt iemand? Ze trekken de hele aarde over, zegt Job. Ze kunnen overal zijn. Ze hebben wel hun voorkeursplaatsen. We denken aan de brief aan Pergamus: daar stond de troon van satan. Ze zijn ook graag in dorre plaatsen, eenzame plaatsen. In Gardara hielden ze zich op tussen de graven. Op zondige feesten. Daar kun je ook maar beter niet komen. Maar dus ook in de kerk om daar alles te verstoren.

Jezus, Hij geeft aan: mijdt daarom de kerk niet. Hij ging zelf op de Sabbath naar de plaatselijke kerk: de synagoge. We weten uit Mattheus 4 dat Jezus op een zeker moment in Nazareth is gaan wonen. Hij was ook op doorreis. Het gebeurt in de synagoge in Kapernaum. Dat betekent: Dorp van Naum. Bent u er ooit geweest? Je ziet er eigenlijk niets meer van hoe het vroeger was. Alleen nog maar ruïnes. Stenen en zo. Jezus had dat voorzegd. U die tot de hemel toe verhoogd bent. U zult tot de hel toe neergestoten worden. Als in Sodom die krachten waren gebeurd die in u zijn gebeurd, dan zou Sodom nog bestaan.

Kapernaum lag in Galilea. Het Galilea der heidenen. Een land van duisternis en van de schaduw van de dood. Half joods en half heidens. Daar gebeurde het een en ander. Ook bij de zee lag het. Symbool van alle dreiging. Het lag dus in een moeilijk gebied. Maar daar stond ook een huis Gods. Een synagoge. Juist daar. Als het Sabbath is zie je dat de mensen toch naar de kerk gaan.

Jezus komt ook. Met een paar discipelen. Er staat dat Hij leerde. De synagoge is een leerhuis. Hij onderwees over het Koninkrijk van God. Dat is nabij gekomen. De mensen moeten zich bekeren.

Misschien bent u in een synagoge geweest, in een orthodoxe of liberale. Eigenlijk twee mensen hebben de leiding: de overste van de synagoge. Die wijst aan wie het woord mocht voeren en voorbede mag doen. Iedere joodse volwassen man mocht dat doen, mits Bar Mitswa gedaan was.

Er staat dat Hij daar staat. Misschien zelf gaan staan of aangewezen? Hij is aan het preken. Hij voert het woord. Waar Hij komt, preekt, spreekt Hij. Later zie je dat ook bij Paulus. Daar begint hij. Vanuit de synagoge gaat het de wereld in.

Hij leerde als gezaghebbende, staat er. Zijn onderwijs is met gezag en autoriteit. Hij was begiftigd met de Geest bij de Doop. De mensen kijken ervan op. Dit is totaal anders dan het onderwijs van de Schriftgeleerden. Wij hebben onze gedachten over de Schriftgeleerden. Laten we niet gering over hen denken. Ze hadden de Schrift en Traditie grondig bestudeerd. Ze wilden die gewijde traditie voortzetten. Hun redeneringen waren heel diepzinnig. Maar het was erg theoretisch, dogmatisch, leerstellig. Het bleek bij woorden en vormen en klanken. Geleerd vanuit het hoofd, niet vanuit het hart. Niet vanuit hartelijke bewogenheid. Niet om mensen tot geloof te brengen. Getrouw doorgeven van leer en Traditie. Ze beriepen zich op de traditie. Een dode orthodoxie.

En dan komt de Heere Jezus. Hij heeft niet de opleiding gehad. Maar wel vervuld met de wijsheid en genade van God. Hij spreekt als gezaghebbende. Hij beroept zich niet op theoloog of rabbijn A, B of C. Hij is ten diepste God Zelf. In Hem was God daar zelf aanwezig.

Moeten we hieruit concluderen dat een theologische opleiding niet belangrijk is? Nee. Maar er is meer dan alleen kennis uit het hoofd en geleerde woorden. Het gaat erom dat het uit een stuk eenvoud, liefde, ernst wordt gedaan. Bewegen tot geloof. Onze tijd heeft behoefte aan prediking met gezag. Dat is prediking die kan schuren. Die een tegenover heeft: die ons voor de rechterstoel daagt.

De hoorders zijn laaiend enthousiast. Hier gebeurt wel wat! Dit is waar of niet waar?! Als dit waar is, is dit van God. En dan dus niet van Satan. Dan moeten wij daar dus onder buigen. En alles van de andere kant dus ver van ons houden. Het gaat ergens om. Is dat ook niet precies rond het avondmaal?

Ik weet niet hoe u een dienst van het avondmaal beleeft. Een stille tafel, zo’n wit kleed. De nodiging gaat uit. Het gaat om leven en dood. Als ik me ervan distantieer, sta ik erbuiten. Het gaat om leven en dood.

God wordt present gesteld in die synagoge. Mensen hebben het door. Jezus raakt hun hart. Ook in onze tijd komt het voor dat er veel aandacht is voor vormen, tradities. Maar dat het hart er niet in meekomt. Dan schieten we ons doel voorbij. Maar als de Geest erin meekomt, gebeurt er wat.

Satan wordt dan ook wakker. Hij wordt onrustig. Hij gaat er tegenin. Ook in de week van voorbereiding. Je wilt extra tijd, je wilt je voorbereiden, maar satan wordt wakker. Wat doet hij dan? Hij probeert zijn greep te krijgen op mensen. Een man heeft hij helemaal in zijn greep. Een mens met een onreine geest. In het Grieks staat er: in een onreine geest. Een christen is in Christus. Deze man is in een onreine geest.

Bezeten door een of meerdere demonen. Het is moeilijk te duiden wat hij had. Psychische in grote nood. Het raakt aan de macht van de duisternis. De demonen kunnen zomaar hun werk doen. Ze regelen zijn leven. Zij draaien aan de knoppen. Hij is in de macht van de onreine geest. Hij was cultische onrein. Toch was hij in de synagoge. Hij hield zich waarschijnlijk daar op. Hij ging mee op naar de kerk. Hij zat daar wat stilletjes. Hij wist: hier gebeurt niets, hier komen mensen tot geloof.

Maar dan gaat het hier toch totaal anders. Als Jezus met macht, majesteit en gezag gaat preken, is dat hele bedreigend voor hem. De duivelen geloven ook, schrijft Jacobus. En zij sidderen. Zij hebben het haarscherp door. Bij de hoorders is er vooral verbazing.

Veel theologen leggen er de nadruk op dat het om vele demonen gaat, maar dat een het hoofd is. Wat roept die demon of die demonen: ga weg! Wat hebben wij met U? Twee werelden, twee rijken. Wij. Dat is het rijk van de duisternis. Satan tegenover Christus. Licht tegenover duisternis.

Gemeente, twee werelden lijnrecht tegenover elkaar. In Jezus botst de heiligheid en reinheid van God op de onreinheid van de demonen. De demonen hebben het door. Bent U gekomen om ons ten gronde te richten? Hij sist er tussen door: wij weten wie U bent. Als je de naam noemt, heb je macht over iemand. Ze noemen Hem de Heilige van God. Een prachtige belijdenis. Afgelegd tegen wil en dank.

Gemeente, weet u wat mij opviel? Dat schreeuwerige van die demonen. Protesten in onze tijd. En die Pro-Palestijnse demonstraties: veel geschreeuw, ook geweld zelfs. Jesaja zegt dat Jezus niet zal schreeuwen. Zijn stem niet zal verheffen. Jezus bestraft de demonen. Zwijg, houd je mond. Zelfde als in Zacharia 3. Die hogepriester staat daar met vuile kleren. Zwijg satan! Ook die stormwind op de zee. Jezus bestraft de wind en zee. Zwijg. En Zijn machtswoord wordt waar: het wordt kalm op de zee.

De demonen zwijgen ook. Jezus zegt dat ze uit de man moeten gaan. Niet zonder slag of stoot gaat dat. Maar ze gaan wel uit hem. Een strijd tussen twee rijken. Satan probeert in de mens een bondgenoot te vinden. Hij probeert ons allemaal aan zijn kant te krijgen. Niet aan de kant van de kerk, sacramenten, preek. Blijf daar vandaan! In Genesis 3 probeerde hij dat. En dat lukte. En in Markus 1 ook. Hij probeert het ook bij ons. Bij Adam grijpt God in. God scheidt die twee. Satan, die macht probeert te krijgen met Adam en Eva. God trekt ze uit elkaar. Vijandschap tussen jullie! Vijandschap tussen jullie nageslacht en het nageslacht van die vrouw. Uit dat nageslacht komt eenmaal Jezus. Radicaal tegenover elkaar.

Op Golgotha komt het tot een ultieme clash. Daar krijgt Satan de genadeslag. De kop is vermorzeld. Hij gaat nog stuiptrekkend rond. Op de jongste dag wordt definitief scheiding gemaakt tussen het rijk van het licht en de macht van de duisternis. Dan nooit meer aangevallen door satans gesis en gefluister. Hij wordt geworden in de poel van vuur en sufer.

Hier in die synagoge zie je dat het Koninkrijk gestalte krijgt. Mooi als je dat ook in de gemeente ziet, ook bij het avondmaal.

Nog even naar vers 24. Ik ontdekte iets waar ik altijd overheen gelezen heb. Wat hebben wij met U te maken? Dat wij kan te maken hebben met vele demonen. Anderen zeggen: nee, dat ziet op wij, met z’n allen. Wij kerkgangers. U staat aan die kant, wij aan deze kant. Die demon probeert de gemeente mee te krijgen. Net als die Grootinquisiteur uit Sevilla. Jezus, ga weg, U hindert ons.

Jezus is vanmorgen onder ons aanwezig. Zoals Hij daar ook aanwezig was in die synagoge. Waar Zijn Woord open gaat, is Hij. Ook waar het avondmaal ter sprake komt, is Jezus. Daar probeert Satan er ook altijd weer te zijn. Hij fluistert je in: dat is niet voor u! Kijk eens naar uw leven, het correspondeert toch niet? Hij probeert het bij deze man en bij ons om ons in zijn web te weven. Misschien is ons hoofd bij andere dingen. Blijf op afstand! U hindert alleen maar. Laat ons met rust. Die stemmetjes van binnen: bedenk, het zijn stemmetjes van satan. Licht en duisternis verdragen elkaar niet. Die machten verdragen elkaar niet.

Die mensen daar komen niet tot bekering. Verbaasd, dat wel. Ze zaten nota bene onder het gehoor van Jezus. Er is geen betere prediker dan Hij! Zo vervuld van de Geest. Hij preekt er. Van Kapernaum bleef niet veel over. Dan hebben we dus geen toekomst. Zalig als we werden ingewonnen als kinderen van Hem. Dan mogen we al genieten van Hem, ook aan de tafel. Als een voorsmaak.

Op Golgotha zijn de boze machten in hun hemd gezet. Met Pasen moesten ze tandenknarsend zien hoe Jezus overwon. Sinds Hemelvaart is Hij verheven. Hij bezit alle macht in hemel en op aarde. Soms worden we zo aangevallen. Hij doorbreekt de machten. Aan Hem de eer!

Amen.

Hervormde Gemeente Reeuwijk, Dorpskerk, zondag 2 februari 2025, 9.30 uur. Schriftlezing Markus 1:21-28. Voorbereiding Heilig Avondmaal.