Jezus staat voor stadhouder Pilatus als een misdadiger en kwaaddoener. De overpriesters hebben Hem overgeleverd. Maar eigenlijk heeft God de Vader Hem overgeleverd. Hij heeft Zichzelf overgegeven in de dood. Overgeleverd is het kernwoord in de perikoop waarin het gaat over Jezus tegenover Pilatus. Hij is onder de misdadigers gerekend opdat wij, zondaren en misdadigers, gerekend zouden worden tot Zijn kinderen.
Gemeente des Heeren, het is nog vroeg in de morgen. Het gekraai van de haan van Petrus is nog maar net verstomd. Het is niet stil in de straten van Jeruzalem. Jezus is geboeid als was Hij een misdadiger. Het verhoor bij Kajafas zit er op. Nu naar Pilatus. Hij moet het vonnis bekrachtigen. Vlak voor Pilatus woning houden ze halt. Ze gaan niet naar binnen. Bij een heiden naar binnen! Stel je voor. Dan ben je rein. En heb je geen toegang tot de tempel. Pilatus is zo goed naar buiten te komen. Hij past zich aan de religieuze gebruiken.
Pilatus neemt plaats op de stoel. Hij komt direct ter zake. Welke aanklacht brengt u in tegen de Mens? Het Romeinse recht verplicht hem deze vraag te stellen. Hij moet het recht handhaven. Hij verwacht nauwkeurig antwoord. De leden van het Sanhedrin fronsen hun wenkbrauwen. Op dit moment hun aanklacht toelichten? Hun hoofd staat niet naar procedures. Hun ontstemming laten ze openlijk blijken. Als deze geen misdadiger was, zouden we Hem niet overgeleverd hebben. Verachting. En ontstemming. Deze. Als we elkaars naam niet meer noemen … Hij, Déze … Ook diepe miskenning. Als deze geen misdadiger was. Vanuit Grieks kan je ook vertalen: kwaaddoener.
De overpriesters weten toch beter? Petrus zegt: Jezus ging het land door, goed doende. Op Pinksteren zegt Petrus dat. Een blindgeborene genezen pas. Pas Lazarus uit de dood. In Galilea melaatsen genezen. Verlamden ook. Pilatus vraagt straks, wat heeft hij kwaad gedaan? Hij zegt drie keer: ik vind geen kwaad. Hij heeft ons allen welgedaan. In de Matthaüs Passion klinkt dat ook zo mooi.
De overpriesters zeggen: hij is het wel. Ze zeggen het niet rechtstreeks. Als hij een misdadiger is. Venijnig. Alle haat en nijd zit erin. Als. Alles wordt hierin uitgesloten. De schuld lijkt reeds bewezen. Als het zo is, dat deze geen misdadiger was… Als. Dat kleine woordje. Een giftige lading. Mensen kwetsen elkaar ermee. Als jij van mij houdt… Als jij een christen was… Als jouw inzet goed was.. als roept om eerlijkheid. Het vertroebeld de sfeer. Deze overpriesters zijn meesters in debatteren. Als deze geen misdadiger was…!
Ik moet er iets achteraan zeggen. Hier is meer aan de hand. Dit is niet iets tussen Pilatus en het Sanhedrin. Hier gebeurt iets tussen God en Zijn Zoon. En God en ons. Dat maakt de boodschap een genadeboodschap. Heiligheid en zonde. Liefde en haat. Schuld en verzoening. In elke tekst van het lijdensevangelie komen die samen. De Geest leert die lijnen te ontrafelen en doortrekken naar onszelf. Waar zijn wij in het proces? Waar staan wij? U, jij en ik?
Ieder mens is hier betrokken. Niemand staat langs de kant. Al denken velen wel. Dat woordje ‘als’. Dat wroet in elk mensenhart. Adam en Eva. Als! Zo lispelde de slang. God ligt ons het spervuur van het ‘als’ van de mens. Als God bestaat.. Als Hij mijn gebed zou verhoren. Hoe vaak dien ik geen aanklacht in? Zo maken we God verdacht. Soms ineens, je hebt een moment, je beseft: ik roep God ter verantwoording. Ik vuur mijn ‘als’ op Hem af. Ik heb er moeite mee dat Hij mij komt hinderen. Wat win je met God? Misschien kan je zeggen: we leven in een tijd waarin mensen God niet meer uitdagen. Leven zonder God. Leven zonder een god. Onderzoek van SCP: ons land voor meer dan de helft bestaat uit agnosten en atheïsten. Zelfhulpboeken. Krampachtig zoeken naar geluk. Velen die hun identiteit kwijt zijn, ander gender kiezen. Men is los van God. Men wil Hem niet meer aanklagen. Laat staan dat Hij hen aanklaagt!
Jezus staat daar als weldoener. Hij die de edelste van alle mensen is. De Geest weet ons in te praten: je neemt God inderdaad onder vuur en met bedenkingen. Past ons geen zondaarsnaam? Misdadiger, kwaaddoener? Of goddeloze, zondaar. Denk er maar over na. Wat voor nare naam past bij mij? Ook met het oog op het avondmaal – ten eerste onderzoeke een ieder zijn hart. Ik kom erachter dat ik zondaar ben, inderdaad. Ik wil u vragen: kies niet zomaar een naam. Een doorgewinterd kerkmens kan er snel klaar mee zijn. U mag er pas een noemen als je er echt zo een bent. Een niet-christen heeft er meer moeite mee. Hoewel, die hoort en ziet ook het nieuws wat mensen elkaar aandoen: geweld. Moordspelonken zongen we. Het vernis is er af voor je er erg in hebt. Er blijft maar een woord over: misdadiger. Oog in oog met het lijden van Christus: Hij de weldoener, nota bene, daar als kwaaddoener voor Pilatus. Brengt dat niet aan het licht hoe het in ons hart is?
Nee. Want we zetten een wissel om. Het zegt meer over Hem dan ons. Het brengt aan het licht wat er in Zijn hart leeft. We zouden Hem niet overgeleverd hebben. Kernwoord is dat: overgeleverd (vers 35, 36). Jezus neemt het zelf ook in de mond. Een dikke streep eronder dat woord. Jezus is wel overgeleverd. Als Hij geen kwaaddoener was zouden we Hem niet overgeleverd hebben. Dat is een feit. Dat is het evangelie. Dat verkondig ik vanmorgen. Dat is Gods liefde.
De tekst pakt ons streng aan. Maar Gods liefde zit erachter. Die boodschap klinkt overal. Hij is overgeleverd als misdadiger terwijl Hij het niet was. En wij zijn wel een misdadiger maar worden niet overgeleverd. Zacharia 11 lazen we. Een woord dat hard klinkt: lever ze over. Dat laat God zeggen. Lever ze over een de straf. Dan slaat het hier niet op ons. Al hebben we dat dubbel en dwars verdiend. Christus geeft Zijn leven voor de schapen. Kruis, oordeel, dood en straf. We zongen psalmen over het lijden, Psalm 31, 38 en 88. Waarom Hij en niet wij? Die mij heeft liefgehad en Zichzelf voor mij heeft overgegeven. Zichzelf overgeleverd. Niet de overpriesters of Pilatus. Dat ene woord is het geheim van het evangelie.
Stel je voor dat Jezus werd losgelaten. Stel je voor dat wij overgeleverd waren. Dat God ons blijvend aansprakelijkheid zouden stellen. Stel je voor dat God ons liet boeten … Dan bleven we toch nergens. Luther zegt ergens: het nut van het lijden is erin gelegen dat de mens zich leert kennen en van zichzelf schrikt. Er ernst mee maken. Je zult je er een eeuwigheid pijn van hebben. Christus wordt ons zo voorgesteld. Hem moet ik hebben. Men levert Hem niet zomaar over. Overgeleverd. Dat is vanwege Jesaja: de straf die ons de vrede aanbrengt…. Petrus: Christus heeft geleden voor de onrechtvaardigen, als Rechtvaardige. Paulus: Christus is voor goddelozen gestorven.. Ik voor u! Avondmaal is dat. Jezus aan het kruis. Voor mij. In het graf. Voor mij. Uit het graf. Voor mij. Zo zeker is dat. Overgeleverd voor mij. We moeten ons vastgrijpen aan dat machtige woord: overgeleverd. We houden het God en de duivel en ons dwaalzieke hart voor. We brengen vaak zo weinig terecht van het geloof. Je moet je altijd op hem vertrouwen. Maar zodra het erom spant, het mislukt ons toch? Je denkt, geef ik me nou echt over? Is geloof mijn eigen project? Mag ik wel eten van brood en wijn. Niet aan de buitenkant misdadigers. Maar van binnen hè. Ik zeg opnieuw: we houden alleen dat overgeleverd. In dat woord komt God ons zeer nabij. Door Woord en sacrament komt Hij nabij. Als we dat woord niet hoorden, we zouden brood en wijn niet krijgen. Als het niet voor ons bestemd was. De Geest maakt dat we ons erover verwonderen. Aan brood en wijn halen we ons hart op. We oefenen ons geloof. Er vinden er vreugde in. We houden stand. Bij verdriet, rouw, spanning. De wereld in brand. De aanvechting die hoort bij de aanvechting.
Nog een ding. U mag niet vergeten dat het Pasen gaat worden. Christus is overgeleverd om onze zonden. Maar ook opgewekt tot onze rechtvaardigheid. Overgeleverd is niet het laatste woord. Dat is opgestaan. Jezus is opgestaan. Hij triomfeert over dood en graf, zonde en duivel. Zo vaak ik eet van het brood en drink van de wijn zo vaak word ik één met Christus. Ik deel in Zijn kruis en opstanding. Ik deel in Zijn overwinning.
Gij die voor armen rijkdom hebt bereikt,
voor onrechtvaardigen gerechtigheid.
Zie hoe naar U zich mijn verlangen wendt
en leid mij zelf, Heer, naar Uw sacrament.
Amen.
Hervormde Gemeente Reeuwijk, Dorpskerk, zondag 10 april 2022, 9.30 uur. Schriftlezing Zacharia 11:4-7a en Johannes 18:28-36. Voorbereiding Heilig Avondmaal.