Jezus is nog maar net geboren of Hij moet met Zijn vader en moeder vluchten naar Egypte. Een jong gezin op de vlucht voor een wrede dictator. We kunnen toeschouwer blijven, maar het evangelie nodigt ons uit deelnemer te worden. Nog altijd zijn er Herodessen: zij die de onschuld, het ontvankelijke, het kinderlijke uit de weg willen ruimen. Herodiaanse machthebbers gaan voor verplatting, oppervlakkigheid en amusement. Hoe kan het dat Christus vlucht? Hij is hier toch juist nodig! Nu vlucht Hij naar Egypte, naar het rijk van de dood en de slavernij. Hij gaat ons voor: Hij vangt ons op als wij vallen en zal aan ons verschijnen vanuit het rijk van de dood om ons voor te gaan in de heerlijkheid.

Gemeente van Christus, het is als je het nieuws volgt, niet zo moeilijk de situatie uit Mattheüs 2 voor je te zien. Een jong gezin op de vlucht voor een wreed regime. Ze worden opgejaagd. De wijzen zijn weer vertrokken. Ze moeten halsoverkop op de vlucht slaan. Onbekende bestemming. Het is maar de vraag of ze een woning krijgen toegewezen. Jozef en Maria hebben slechts het hoognodige bij zich. Voortsjokken. Naar een volk dat hopelijk bereid is hen op te vangen. Ondoenlijk, zeker voor iemand die net bevallen is.

Dit beeld is nog steeds actueel. Afgelopen jaar iets minder naar voren gebracht. De bestrijding van de pandemie vroeg alle aandacht. Maar dit is ook nu nog volop gaande. Hoe pasgeborenen de dupe worden. Gezinnen op de vlucht voor genadeloze terreur. Dit spiegelt de bijbel voor. De wijzen zijn andere mensen verworden. Jozef krijgt een droom met een opdracht: vluchten. Alarm code diep rood. Ze gaan. Jozef, Maria, Kind. In het holst van de nacht.

Het idee van een romantisch gebeuren? Hier meteen kwijt. Allesbehalve knus en gezellig. Dit wens je geen mens toe. Te vluchten met de adem van een dictator in je nek. Een beeld dat mededogen oproept. Een Kind dat meteen bedreigd wordt. Herodes is zo bang dat zijn positie wordt bedreigd. Zelfs voor een baby bang. Jezus moet het veld ruimen. Herodes wil niet denken aan veranderingen. Hij wil bepalen wat er gebeurd. Voor dat doel moet alles wijken. De jongetjes onder de 2 worden gedood. Een gruwelijke slachting. Als je het leest gaat het je al door merg en been. Kinderen geslachtofferd door een heerser. Niet om aan te zien. Daar helpt geen bemoedigend woord tegen. De moeders zullen ontroostbaar zijn.

Jozef en Maria vluchten. Ze gaan. Weg uit die gitzwarte wereld van Herodes. Je ziet het zomaar voor je. Opgejaagd door waanzin van geweld. Je ziet hen gaan.

Nu kan mededogen en bezorgdheid iets afstandelijks hebben. Je schudt je hoofd. Maar je slaat de bijbel dicht, televisie uit. Het ligt weer achter je. Het maakt geen deel uit van je eigen leven. Het houdt je even bezig. Maar dan heb je weer je eigen dingen. Je kunt zomaar toeschouwer blijven.

Maar waar het evangelie verkondigd wordt, kunnen we geen toeschouwer blijven. Niet denken: tjoh, wat triest, toen en daar. We worden gevraagd deelnemers te worden. Een verhaal komt ons dichtbij. Leven onder Herodes bewind is ons niet bekend. In middeleeuwen werd die dag genoemd: de dag van de onnozele kinderen. Bedoelde men: onschuldige kinderziel. Hij ruimde het ontvankelijke van kinderen weg. Geen ruimt voor de verwondering. Hij maaide het weg uit de samenleving. De onbevangenheid mag bij deze machthebber niet voortbestaan. Hij ruimt weg wat de kinderziel toevoegt aan de samenleving. Daar zijn ouderen ook de dupe van. Daar moet je niet te gevoelig en betrokken zijn. Herodiaanse machten willen onze kinderziel omleggen. Verdoofde, gepantserd mensen van ons maken. Nooit meer verwonderd.

Als kind kun je emoties heftig meemaken. Je kunt stralen als een kind. Je ontzettend kwaad maken. Herodes wil dat zo vroeg mogelijk afstompen.  Zijn wereld is van verharding en verplatting. Smakeloos amusement. Geen onnozelheid. De onschuld wordt de nek om gedraaid.

Daarmee gaat deze geschiedenis over onze tijd en ons leven. In de wereld waarin Herodes de toon zet, zegt iemand van 40: alles botst met mijn geloof. Alles draaiend houden. Druk van moeten presteren. Oppervlakkigheid. Ik wil wel geloven, maar het lukt me bijna niet meer. Ik ben gewend aan mensen die niet meer geloven. Of ouders: het geloof is bij mijn kinderen en kleinkinderen uit de weg geruimd. Alsof gelatenheid het gewonnen heeft van verwondering. Mensen van 60, eens vol vuur, ze hadden iets van kinderlijk geloof, maar ze zijn cynisch en bitter geworden. Nemen zoals het is, zeggen ze, God doet toch niks.

Weet u wat afschuwelijk is? Het Kind loopt uit die werkelijkheid weg. Ga heen, neem het Kind. Jezus vertrekt voortijdig uit die wereld. Hij geeft ons het nakijken. Een joodse rabbi, christenen kwamen op bezoek. Het is al kerst geworden. Hij draait zich om, kijkt naar buiten: nee hoor, alles is nog hetzelfde…

Jezus zoekt meteen een veilig heen komen. Als Zijn aanwezigheid het hardste nodig is. Hij verdwijnt uit het zicht. Mensen blijven moederziel alleen achter. Ze vluchten de plek waar ze nodig zijn. Om moedeloos van te worden.

Toch is dat niet het hele verhaal. Vlucht naar Egypte. Dat is allerminst een oproep om de zonzijde te kiezen. Vluchten naar Egypte: ga de weg van het afdalen, van het lijden. Naar Egypte is lijden, diepte, dood in. Egypte is symbool voor moordende slaven bestaan. Duisternis en dood heerst daar. Egypte is verplatting. De verstikkende greep van Farao. Hij hielp ook de kinderzielen om zeep. Het ontvankelijke werd daar de adem benomen. Het is dus geen ontvluchten van de werkelijkheid. Eerder het tegenovergestelde. Christus gaat hier voor ons uit de weg van het lijden. Afdalen. Nederdalen in het rijk van de dood. Hij gaat vooruit. Hij vangt ons daar op. Hij is al in het aardedonker voordat die kinderen daar komen. Dit is moeilijk. Toch ook hoop. Christus laat ons niet alleen. Ook niet als het donker wordt. Daar waar het ontvankelijke om zeep wordt gebracht. Een samenleving in angst. Hij is niet afwezig maar aanwezig. Hij ging het donker van Egypte in. Om die 40’er op te vangen. Om diegene de verdieping vast te houden. Om die 60’er de verwondering weer te geven. Hij gaat naar het rijk van de dood. Hij ging ons vooruit om ons te storen in de verdoving.

Toen ik de afgelopen week de jaaroverzichten zag, viel me op hoeveel angst en pessimisme er is in de samenleving. De hoop lijkt weg te zijn. De nieuwsmakers hadden ook nog wat luchtige items erbij gedaan. Het moet wel leuk blijven.

Maar gemeente, aan het begin van 2022, we hoeven de dingen niet op te vrolijken of te verplatten. Maar ook niet pessimistisch zijn. Christus is ons vooruit gegaan. Dwars door de diepte heen.

Ga naar Egypte. Verderop staat er: sta op, keer terug. De Herodessen hebben niet alle macht. Christus heeft de macht. Nu moeilijk voor ons te zien. Eens zul je het zien. Christus komt uit het rijk van de dood. Hij zal ons dan ook voorgaan. Dan zullen alle tranen worden afgewist. Zelfs die van Rachel.

Amen.

Hervormde Gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 2 januari 2022, 15.30 uur (i.v.m. avondlockdown en omicronvariant covid-19). Schriftlezing Mattheüs 2:13-23.