Noachs laatste geschiedenis is geen fraaie: hij ligt dronken en naakt in zijn tent. Zijn zoon Cham bedekt de schande niet, maar vernedert zijn vader, ook door het door te vertellen. Mogelijk speelde er meer in deze zonde; vandaar dat hij de vloek over zich krijgt uitgesproken. Voor Noach is er genade, niet omdat hij zo goed is, maar omdat Christus de straf heeft gedragen, naakt hangend aan het kruis en Hij de wijn toen weigerde.
- De daad van Noach
- De reacties van zijn zoons
- Het antwoord van Noach. Of (daar hoop ik op uit te komen) is er Iemand anders die antwoord geeft
Gemeente van Christus, ja, voordat Noach sterft, nog één geschiedenis. Als we terugblikken op zijn leven, vanaf Genesis 6, dan lezen we over de kracht die Noach ontvangt om niet meegezogen te worden in de wereld waarin hij leeft. Ook voor de zondvloed. Noach vond genade in de ogen van de Heere. Hij was rechtvaardig, onberispelijk, zo staat er, vergeleken met zijn tijdgenoten. Noach wandelde met God. Hij gaat dan niet ten onder in de zondvloed. Hij timmert de Ark. Hij mag in de Ark. Hij wordt behouden.
En God geeft weer de opdracht uit de Ark te komen. Aan een nieuwe start beginnen. Wereld lag met de zegen van God voor hem open. In Hebreeën staat hij tussen de geloofshelden. Als je de geschiedenis doorleest, dan kan je met recht zeggen: het is een man waaraan je je kunt optrekken, ook in onze tijd.
Ja en dan vanavond lezen we verder. Opdracht gekregen om aarde te bewerken. Gaat hij doen. Zorgen voor eten en drinken. Tijd verstrijkt. Als landbouwer plant hij een wijngaard. Niet alleen meer voedsel voor dag zelf. Zorgt ook voor een luxe product. Wijn die het hart verheugd, Psalm 104. Zo gewoon? Nieuwe start, leven gaat verder. Oogst is geweest. Even gedacht: even uitblazen en genieten.
Alleen na de zondvloed zijn er niet 8 volmaakte mensen overgebleven. Kwaad is er in hart van mensen. Vanaf jeugd af aan. Tijd vordert. Gebeurt dat de duivel zijn kans afwacht en toeslaat. Nu even rust? Druiven als zure vruchten. Naakt en laveloos ligt Noach in zijn tent.
Moeilijk om te aanvaarden. Man van God. Rechtvaardig. Onberispelijk. Wandelde met God. Hij vond genade. Hij mag overblijven met 8. Zo dronken. Tekst zegt: in het midden van zijn tent. Doet kleren uit. Naakt. Waar iedereen binnen kan lopen. Begrijpt u het?
Bij geboorte Noach genoemd. Vader Lamech moet hard werken. Deze zal ons vertroosten. Noach betekent ’troost’. Troost in tijd van zorg. Hij de verlosser? Voorzegd vanuit Genesis 3. Zag er lang naar uit. Hij was een tegenover. Tegen zonden gevochten. Dichtbij God geleefd. Als een voorbeeld.
Maar deze geschiedenis laat een andere troost zien. Troost van wijn. En gevolgen. Lamech had iets anders op het oog. Moeten we de vinger bijleggen. Voor ieder geldt: zie wat drank uitwerkt. Verleg je je grenzen. Haalt de rem weg. Spreek je meer en makkelijk. Over gewone dingen en schuine dingen. Schunnige taal. Kwetsend worden tegenover ander. Handen losser. Je lacht makkelijker. Je verlegt grenzen. Daarom: waak en bid opdat je niet verleid wordt tot verzoeking.
Noach kijkt te diep in de wijnkruik. Stomdronken en naakt. Bijbel is wel eerlijk. Ook als het pijnlijk is. Zonden van Gods kinderen worden niet verdoezeld. Eerlijk opgebiecht. Ook hier. Bijbel durft over Noachs fouten te spreken. Gods woord gaat niet over mensen die hemel verdienen. Wat hier gebeurt, is duidelijk dat het Gods genade is. Dat Hij omziet en vasthoudt. Ook diepte verbond duidelijk. Dat het Goddank geen voorstel is van een mens tot God. Maar eenzijdig Godswerk. Ik maak mijn verbond! Hoe belangrijk is dat!
Noach verbreekt de verbinding met God. Omarmt het genot. Hier wordt zichtbaar dat Noach niet op eigen kracht verbonden kan blijven. Kan niet zonder vergeving. Hij is afhankelijk ana Hem. God houdt hem vast.
2.
Ja vervolgens dan die reactie van die zoons. Noach ligt daar. Dan komt Cham binnen. Ziet Noach liggen. Hij was in de ark. Misschien meegetimmerd. Een jaar in de ark. Gods genade en trouw ervaren. Regen stortte neer. Sluizen gingen open. Veilig in Gods Vaderarmen.
Maar bij het zien valt de beslissing. Wat Cham ziet is schokkend. Wat Cham deed, zijn reactie, is nog schokkender. Hij had weg kunnen gaan. Kleed kunnen pakken om zijn vader te bedekken. Hij had… Nou ja, hij doet het allemaal niet.
Er staat: hij vertelt het zijn broers. Misschien denkt u of jij: wat is daar erg aan? Nou ja, Cham vertelt de schande van zijn vader door. Overtreding hier is dat hij de naaktheid van zijn vader ziet, niet terloops, maar ziet het aandachtig en begerig zien. In plaats van dat Cham zijn vader helpt, vernedert hij hem; in plaats van hem te bedekken, verspreidt hij het nieuws verder. Overtreedt het hoge gebod van het eren ouders (ondanks dat het gebod later werd ingesteld in Exodus 20). Door het door te vertellen, vernederde en onteerde Cham zijn vader. Hij doet dat. Wat doen wij? Met weerloze mensen? Misschien door eigen schuld kwetsbaar. Hoe gaat we met hen om? Omarmen we hen? Hun kwetsbaarheid beschermen?
Voor de duidelijkheid: als ander verslaafd is, dat is wat anders. Het houdt een keer op. Geestelijk of fysiek eronder door dreigen te gaan, dan is er een grens. Die in acht nemen. Maar iemand die een misstap maakt: helpen we of doen we er alles aan om dat te delen met de wereld? Kan ook subtiel. Spraakjes van overspel. Iemand die dronken is. Zie je wel! Laten we elkaar in naastenliefde vasthouden. Ook al is het eigen schuld.
In die woorden hier zit dus meer. Zijn reactie had anders moeten zijn. Overtreding heeft gevolgen. In Oude Testament zien we soms dat die gevolgen levensgroot zijn. Hele leven meegedragen. Soms levensbepalend.
Zijn broers gaan er niet in mee. Zij worden actief. Ze handelen wat er moet gebeuren. Niet kijkers, zoals wij ze kennen: ramptoeristen. Niets van dat alles. Liefde tot hun vader. Kinderlijke eerbied. Moeten we dan maar zwijgen? Ja. Als het tot schade is van een ander. Ja. Maar ook niet zwijgen als u een ander wilt helpen. Leven vanuit samenvatting van de wet. Zelf leven vanuit geloof. Wil je ook ander daar brengen. Juist als hij dreigt te vallen of is gevallen. Laat die ander toe. Als die ander je in liefde wil wijzen op de schadelijke weg. Niet meevoeren in het klimaat, doorgeschoten ik-denken: dat maak ik zelf wel uit?! Of we moeten iedereen vrijlaten. Laten we niets zeggen. Ander in lot overlaten. Nee. Die stap zetten we niet uit onszelf. Laat je leiden door de Geest. Zie naar je naaste. Hij zag naar hen die niet in liefde werden omgezien.
3.
Antwoord van Noach. Als we alleen deze verzen hadden gelezen, verzen 18-24, en dan het laatste vers hadden gelezen dat hij stierf, dan is inderdaad dronkenschap de kern. Maar we lazen ook die verzen 25-27. Antwoord van Noach.
Als eerste is het bijzonder dat Noach gaat spreken. Want als u de geschiedenis zou lezen, Genesis 6-9:25, Noach in al die verzen niet heeft gesproken. Geen interactie. Alleen God spreekt tegen Noach. Lijkt alsof hij alleen maar luistert. Hier gaat hij voor het eerst spreken.
Eerste is een vloek. Een vervloeking. Ik denk dat u denkt: wat is dit nou toch? Dronken, naakt in zijn tent, wordt wakker, eerste wat hij zegt is een vervloeking (en zegen). Moet dat zo zwaar? Na 1x zondigen van Cham?
Nou, Noach, kom, je bent zelf in de fout gegaan?! Zou Noach zich niet moeten schamen? Menselijk gezien wel. Calvijn zegt het ook wel. Hij schrijft: Noach zonden wel beleden. Maar in de tekst staat het niet.
Is veel over te zeggen. Ook wat hij uitspreekt. Maar beseffen: er is gezondigd door Cham. Zonder zonde geen vloek. Is ook iets groots. Zeker hier en verder in OT. De vloek werd gezien als een hele reële macht. Werd niet zomaar uitgesproken. De vloek had vreselijke uitwerking in leven van mensen. Ik las ergens, dat je het kunt vergelijken met een granaat. Zuiver gericht. Neerkomt en verwoesting aanricht. Zo ook een vloek. Als macht van ontbinding en verderf. Ernst!
Sommige uitleggers verminderen die ernst van die vervloeking niet. Nemen dat niet in mindering om heel veel aan te reiken. Maar, er zijn wel veel commentaren die de zonden van Cham vergroten om uiteindelijk wel de vloek te rechtvaardigen. Zij menen dat het een eufemisme is, Wat is dat? Iets wordt mooier voorgesteld dan het in werkelijkheid is. Het gaat erom dat het in minder confronterende woorden wordt weergegeven. Misschien rust er een taboe op, dan zeg je het maar niet. Maar er wordt meer bedoeld. Er wordt dan ook op gewezen dat Cham niet alleen vader ziet liggen maar dat het ook zou kunnen gaan om seksuele zonden. […] Ook voor ons wellicht wel. Omdat dat er niet staat, zeggen diegenen die dat uitleggen, dat ze de lijn doortrekken. Ze verwijzen verder. Proberen lijn verder te trekken. Je ziet in volgende hoofdstuk, hoofdstuk 10 over de grens van de Kanaänieten, die reikt tot het land Sodom. Ze verwijzen dan naar Genesis 19: daar worden de zonden van Sodomie bedreven. Mannelijke inwoners van Sodom bij Lot aandringen om gasten naar buiten te brengen, mannen van Sodom hen zouden kunnen verkrachten. Zonde die laat zien waarom God later de stad omkeert met zwavel en vuurt. In deze geschiedenis en in dat wat hier gebeurt, wordt karakter van hun nakomelingen zichtbaar is, in die zegen en vloek. Als we de lijn door zouden trekken, dan zien we inderdaad dat Kanaänieten nogal berucht zijn, ook om hun seksuele praktijken. In die zin weinig nieuws onder de zon. Maar is dat bedoeld? Of zo gebeurd? Dat is de vraag. Anderen geven aan: de ernst van de vervloeking, is misschien laatste druppel. Misschien meer is gebeurd in leven van Cham en van zijn kinderen. Nou ja, laten we maar vasthouden, dat de zonde van Cham (wat er ook gebeurt is), de vloek wordt over hem uitgesproken.
Waarom Cham niet vervloekt? Waarom Kanaän vervloekt? Kanaän is de 4e zoon van Cham. Vers 1 hoofdstuk 9, ontvangen ze de zegen. Een van zijn kinderen de vloek. Calvijn meent dat het doorwerkt en dat het zichtbaar moest worden in de geslachten. Dat Cham ervaart, dat zijn schuld niet alleen hemzelf treft, maar ook doorwerkt na hem.
En tegelijkertijd is het ook weer meer. Het laat zien dat deze vervloeking en zegen van kracht zijn over dood van Noach heen. Over Kanaän wordt de vloek uitgesproken, Sem en Jafeth de zegen. Is een profetie. Een spreken namens God. Ondanks dat we hier niet direct alles begrijpen, dit hier en waarom dan. Tekst Oude Testament helpt ons verder. Zonde van Kanaän ligt hier in de kiem, in wat hier gebeurt, in de voorvaderen: Cham en Kanaän. Later blijkt dus dat nakomelingen van Cham en Kanaän veel verder gaat dan dingen hier in Genesis 9. Kanaän wordt een knecht. Tijd van Jozua en Richters en David en Salomo. Het zijn knechten, en ze worden zo behandeld.
Sem en Jafeth worden gezegend. God is in dat geslacht ook nabij Sem en Jafeth. En eigenlijk wat we hier zien, wat hier gebeurt, krijgt vervolg in Genesis. Lijn van Sem loopt naar Abraham. Abraham is tot zegen in de volken die na hem komen. In Nieuwe Testament begint geslachtsregister van Jezus, wat gaat tot Abraham. Mattheus 1. Maar in Lukas 3 lezen we dat Jezus afstamt van Sem. In lijn Jafeth zien we dat christenen worden ingelijfd in Israël.
We moeten niet blijven steken in wat hier plaatsvindt. Niet eerst alles helder krijgen voordat we verder zien. Niet zien op die 950 jaar van Noach. Of zijn laatste geschiedenis. Waar Noach inderdaad naakt en dronken in zijn tent ligt. Vervloeking kunnen we ten diepste niet peilen. We moeten vooruit zien. Wij leven achter het Nieuwe Testament. Wij hebben het achter ons liggen. Wij kunnen ervan leren.
Dat we dit eruit halen. Hoe goed Noach ook was, we lezen dat het van en door hem geen behoud is. Nee, ook Noach, rechtvaardig en genadig in Gods ogen, ons niet kan behouden. We hebben een Zaligmaker nodig. Eentje die wel naakt aan een kruis stierf, zoals we dat lezen in Mattheus 27. Klederen onder elkaar verdeeld en lot geworpen. Plaats terechtstelling werd veroordeelde naakt met gestrekte armen aan een kruis gespijkerd. Zo heeft Hij betaald. Daar zien we het: de inktzwarte duisternis op Golgotha. Daar is de misdaad weggenomen. Zonden van Noach bedekt. Ook zonde van van Sem en Jafeth. Wellicht ook van Cham of zijn nageslacht. Want uit Chams nageslacht zijn er die tot geloof komen. Maar ook… vul je eigen naam maar in. Hij heeft aan het kruis de schuld van het volk uit het boek gedaan. Betaald voor de schuld. Hij, Jezus, hing naakt aan het kruis. Maar Hij was niet dronken. Hij weigerde sterke drank te drinken. Hij heeft niet beneveld de straf gedragen. Hij was volkomen nuchter. Bij volle bewustzijn. Wel de straf van een vervloekte gedragen om mensen verloren in schuld te behouden.
Hij doet mensen door Woord en Geest mensen komen tot heilige nuchterheid. Om wakend met Hem leven. Zijn er daarom hier die lijken op Sem en Jafeth, die leven uit de doorboorde handen van de Gekruisigde? Die door geloof verwonderd zeggen: Hij gestorven voor mij. Onbegrijpelijk. Hij doet niet naar mijn zonden. Dat is voor mij onuitsprekelijk. Ik ben van dat heilspoor afgegaan; God op het hoogst misdaan. Ik heb gezondigd. En ik heb de vloek verdiend. Hij voor mij daar ik anders de eeuwige dood had moeten sterven. Daarom ook maar die vraag: is de God van Sem en Jafeth ook jouw God?
Uiteindelijk is deze laatste geschiedenis van Noach er niet een die ons maar somber maakt. Die eindigt in wanhoop, in het negatieve. Maar vreugde. Noach die ongeremd, laveloos in zijn tent lag, toch die zondaar Noach, is gerechtvaardigd door het geloof. Daarom moeten we maar naast Noach gaan zitten. Tot conclusie komen: ook ik ben zo’n mens, zondig en onrein. Het einde van Noach is wel ook een begin. Want Noach, hij ging uiteindelijk ten hemel in, Hij erfde koninkrijken, zo lezen we in Hebreeën 11. Hij is een erfgenaam geworden van de Erfgenaam. Einde kan alleen maar een begin zijn als u deelt in die genade. Het is, ja, de rechtvaardiging van de goddeloze. Evangelie in het hart. In geloof genade ontvangen. Genade is het alleen maar als het gratis is. En dat is het, door geloof alleen. Als een geschenk van God. En heeft u dat geschenk al ontvangen? Amen.
Hervormde gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 29 oktober 2018, 17 uur. Schriftlezing Genesis 9:18-29.