Op de grens van Kanaän houdt Mozes Israël voor: de HEERE, onze God, is Eén. Hem moeten zij liefhebben, ook als ze in Kanaän zijn. Zij moeten die belijdenis hun kinderen inprenten, ingraveren. Het is belangrijk om met de woorden van God bezig te zijn, heel concreet, bijvoorbeeld met wandbordjes in onze huizen. Maar ook door voorbede en het geloof voor te leven. De HEERE is in Christus onze Bevrijder; Hij redt ons leven van het verderf.

Geroepen gemeente van Jezus Christus, doopouders, allen die thuis verbonden zijn met ons,

Heel vaak denk ik, dominee, had ik het anders moeten doen. Heb ik het niet goed gedaan? Dat zijn woorden die ik regelmatig in allerlei klankkleuren hoort. Over kinderen en kleinkinderen. Dominee, heel vaak denk ik; heb ik het niet goed gedaan? Er is vaak wel een goede band. Maar de kinderen, ja, ze doen er niet meer aan. Of anders dan je hebt gehoopt.

Of: doe ik het goed? Hoe doe je dat, christelijk opvoeden? Waar maak je een punt van en waar niet van? Dat zijn vragen die je bezig houden als vader, moeder, clubleider, onderwijzer. Je hoopt dat je kinderen in het spoor van Israëls God gaan. Van Jezus.

Had ik het anders moeten doen? Doe ik het goed? Dat zijn eerlijke vragen. Er spreekt een verantwoordelijkheidsbesef. Het doet er toe wat ik gedaan heb of doe.

Heel wat jaren terug verscheen een studie van godsdienstsocioloog Piet van der Ploeg. Hij was een kerkverlater. Zijn boek heet ‘Een leeg testament‘. Het is een ouderprobleem, zegt hij. Ze hebben wel christelijke vormen doorgegeven, maar leeg. Een cadeaudoos zonder iets er in. En daarom omdat het een leeg testament was, haken veel tieners af. Er is veel kritiek op gekomen, begrijpt u. De schuld kan je toch niet helemaal bij ouders en grootouders leggen? Als ze wel in het spoor gaan, kan je niet zeggen: dat hebben wij gefixt. Er spelen toch andere dingen? Kerkelijke structuren, de cultuur, invloed, vrienden…?! Er speelt natuurlijk veel meer. Het ligt niet helemaal aan u.

Toch is er een zeker gelijk in die studie. Er is een verantwoordelijkheid van ouders en grootouders. We hebben toch niet alleen lege vormen overgedragen? Op zondag dit wel en niet. Wat gebruiken, rituelen. Geloof is toch niet iets wat erbij komt? Maar de bron van ons leven, het fundament, dat merken onze kinderen toch?!

Toen ik ooit in een ander verband hierover preekte, reageerde een oude oma nadien. Ze zei: ik heb het niet goed gedaan. Ik heb teveel lege vormen overgedragen aan mijn kinderen. Ze ging een brief schrijven naar haar kinderen en kleinkinderen. Ik wil het nog eens in mijn eigen woorden zeggen. Dat kan je dus doen hè.

Voor Israël zit de reis door de woestijn er bijna op. Een grenssituatie. U weet, dat is belangrijk. Een overgangsmomenten. Daar hoort een speech bij. Toespraken hebben gewicht op dat moment. Deze week vroegen we ons af: gaat de Koning excuses maken of niet? Diploma uitreiking: dan luister je aandachtig. Zo staat Israël hier. Mozes speecht.

Hij herinnert het volk aan het verbond. Aan de bevrijdende kracht van de Heere. Jullie zijn Zijn volk. Zullen jullie dat nooit vergeten? Zul je je Bevrijder niet vergeten. De HEERE, onze God, is een. Sjema Israël. Tweemaal per dag moeten de joden dat opzeggen. ’s Morgens en ’s avonds. Als je opstaat en als je gaat slapen. Dat is nog helemaal nog niet zo gek! Deze woorden omspannen deze dag. De HEERE is de enige. Hij duldt geen andere goden – dat zijn ook geen goden. Hij is uniek. Betrouwbaar. Niet grillig. De enige. Uniek. Zoals Hij is er geen een. Betrouwbaar.

En daarom, omdat God zo is, zult u Hem lief hebben met heel uw ziel, kracht. Lever je niet aan andere goden uit. Houd het bij Hem. Heb Hem lief.

Kun je dat dan bevelen? Liefhebben. Liefhebben heeft toch met gevoel, emotie te maken? Ik ben zo verliefd… Het kan blijkbaar ook een bevel zijn. Het kan ook met gevoel te maken heeft. In de Schrift heeft het met loyaliteit, gehoorzaamheid, eerbied te maken. Daarom zult u als u in Kanaän komt, Hem lief hebben. Loyaal. Gehoorzaam. Eerbied voor Hem hebben.

Het doopwater spreekt toch van bevrijding? Jezus heeft ons toch bevrijd. Je leeft op plekken waar andere goden wordt gediend. De vruchtbaarheidsgod. Of die van het ik. Nee! Loyaal aan Hem. Hem eerbiedigen. Blijf bij je Bevrijder.

En dan staat er dat we het onze kinderen moeten inscherpen. Scherp deze woorden je kinderen in. Inprenten. Het werkwoord dat gebruikt wordt heeft te maken met het scherpen van een zwaard of punten van een pijl. Of: ingraveren. Inkrassen of graveren. Maar: ingraveren. Lekker dubbel op.

Nou, die woorden: de HEERE is de enige. Dat moeten de kinderen ingeprent krijgen. God de HEERE is een. Die woorden als een samenvatting voor het verbond. Inscherpen moet je dat. Ja maar dat is indoctrinatie. Nou en! Vindt u het erg als ze worden geïndoctrineerd met woorden van de Schepper en Bevrijder? De tafels op school vindt u toch ook niet erg. Woorden van Jezus, de Bevrijder.

Je moet er mee in de weer zijn. Thuis en buitenshuis. Dag en nacht. Die woorden dienen je leven te omvatten. Geloof is niet alleen achter de voordeur, of af en toe of alleen zondag. Nee. Heel breed. Dat betekent niet dat te pas met Bijbelteksten moet slingeren. Dat kan blasfemisch zijn. Er is ook een tijd van zwijgen.

Hij is de HEERE. Hij is Eén. Dat die woorden heel je leven omspannen. Alle tijden en daden van je leven. Je leven betrokken houden bij je leven.

Die woorden moet je je kinderen ingraveren. Nog een paar dingen daarover.

U moet erover spreken. Je kunt ook vertalen: die woorden spreken. Ja, maar wacht even, voordat we dat bedenken hoe dat moet, moet u wel even goed lezen wat er in die verzen daarvoor staat. Vers 6. Deze woorden moeten in uw hart zijn. Dat wordt tegen de ouders gezegd. Ze moeten in je hart zijn. Voordat Mozes over de mond begint, heeft hij het over het hart. De HEERE is de Bevrijder. Zijn de woorden van God in ons hart? In de commandokamer van ons leven. De plaats van de wil, waar de beslissingen vallen. En moed. Hart, wil, beslissingen, moed. Die woorden moeten in ons hart zijn. Zodat ons leven door die woorden wordt gestempeld. Alles wat je doet! Zijn de woorden van God in ons hart? Dat merken kinderen hoor! Ook van opa en oma. Dominee, mijn moeder gelooft wel. Vader niet. Ze merken het! Kinderen ruiken dat.

En dan er vervolgens over spreken. Van je hart geen moordkuil maken. Jodendom: teksten reciteren. Uiterlijke godsdienst? Inderdaad. Het moet in je hart zijn. Een psalmversje op school leren. De kruiswoorden. Psalm 23. Hardop zeggen. Joodse pedagogiek, maar wel geïnspireerd door de Heilige Geest!

Het is zo dat je golfbewegingen hebt in de geschiedenis. Dan een tijd van veel uit het hoofd leren en dan: dat ga ik mijn kinderen niet aandoen. Het komt niet zomaar aanwaaien. Er zijn dingen die geleerd moeten worden. Uiterlijke godsdienst kan heel dwingend zijn. En ik weet ook wel dat kinderen op de meest vreemde momenten dingen gaan zingen of zeggen. Ik hoorde van iemand die bij de intocht van Sinterklaas in Dordrecht was. Een Zwarte Piet vroeg aan een kind: wie is je grootste vriend? Dat kind zei: Jezus…! Leren, je kinderen! Als je verstand vernevelt. Eigenlijk geen gesprek meer, dan ga je zingen. ”t Hijgend hert…’ En: ‘De Heer is mijn Herder.’ Dan gaan die mensen áán. Dan komt het eruit. Dat komt omdat je het geleerd hebt.

Bij de Israëlieten was dat praktisch. Een gebedsriem, of een rolletje aan de deur. Onder de uitleggers is er wel verschil van mening. Letterlijk, aan de voordeur of aan je hand. Het gaat toch om de bedoeling? Hoe zouden wij dat kunnen doen? In Christus heeft Hij de schuld gedragen en de dood verslagen. Hij heeft de tijd doorgebroken. Hoe kunnen wij dat vormgeven? Niet: dat de uiterlijke vormen er niet toe doen. Ik denk dat het letterlijk kan met wandborden. De ouderen met wandbordjes. Niet altijd even mooi. Maar ze hingen er.

Vrienden van ons hebben het boven de voordeur: ‘Maranatha.’ Ik heb jullie deur gebruikt in de preek, zei ik. Ze zeiden: dat hangt boven de voordeur, maar we gaan altijd via de achterdeur naar buiten. Wil je dat er wel bij zeggen? Ik weet wel: moet het dan ook bij de achterdeur zetten? Maar: mijn opa en oma hadden ook tekstbordjes. Oma overleed, opa was overleden, wat doe ik dan met die bordjes? Naar de rommelmarkt van de kerk, maar ja daar hebben ze al van die borduurdingen. Ik zat wel elke zondagavond onder de tekst: ‘Ken Hem in al uw wegen en Hij zal uw paden rechtmaken.’ En dat andere bordje dan, ‘Christus is het Hoofd van dit huis, de onzichtbare Gast bij iedere maaltijd, de stille Toehoorder bij elk gesprek.’

Nou, spiegeltjes bij de deur. Ik heb al een paar leuke gesprekjes gehad erover. Of die oude vrouw in het bejaardenhuis: op haar deurpost, ‘Mijn oog zal op u zijn’. Dat is ook missionair gemeentelid-zijn. Mohammed ziet het, ja, ‘Mijn oog…’ En al die verschillende nationaliteiten over de vloer. Want hangt er aan de wanden van je online huis?

Heb ik het fout gedaan? Doe ik het goed? God, de God van Israël, de God van Abraham, Izak en Jacob, die je weg roept uit het bestaan. Die woorden moeten in ons hart zijn. Vormen kan je uitwisselen. Hoe doe je dat nou? De gemeenteapp gebruikten we daarvoor in Den Haag om uit te wisselen: hoe doe jij dat? Beter goed gejat dan slecht verzonnen, denk ik dan maar.

Tenslotte, ik voel in doopdiensten vaak veel pijn. Ik heb hier toch ook gestaan… Ik mis mijn kinderen en kleinkinderen. Ja maar, nee. Ik las

  • Voorlezen, nou dat kunnen jullie doen. Ze moeten het kunnen dromen. Als ik door de Schepping fiets, zing ik, ‘Het ruime hemelrond’, zei Franca Treur in Trouw. Ja, dat is zo. Dat raak je dus nooit meer kwijt, dat inprenten. Dat kunt u thuis ook doen. Voorlezen en voorbidden. Andere mevrouw uit de gemeente zei, ik was blij, mijn kleinkind komt eten, mijn zoon (de oom van dat meisje dus) doet er niet zo meer aan. Ze ging de pop bed leggen. En zong: ‘Ik ga slapen, ik ben moe’. Dan denk ik: het is al wel een generatie verder. Inprenten. Voorlezen als vader en moeder.
  • Voorbidden. Dat begint toch als je zwanger bent. ‘Op U ben ik geworpen van de baarmoeder af.’ Bidden voor je kinderen!
  • En voorleven. Ook als kinderen andere wegen gaan. Voorlezen is dan voorbij. Maar voorbidden en voorleven niet. Reken maar dat ze kijken waar je je hoop en houvast zoekt.

God die in Jezus Christus de grote Bevrijder is. De God van Israël. De HEERE onze God. Hij is Een. En daarom: heb Hem lief.

Amen.

Protestantse gemeente Gorinchem, Grote Kerk, zondag 2 juli 2023, 9.30 uur. Schriftlezing Deuteronomium 6:1-9 en 20-25. Via YouTube: Eredienst zondag 2 juli 2023 Grote Kerk Gorinchem, 09.30 uur – YouTube.