De Heilige Geest wordt door de Vader gezonden in de Naam van Jezus om een Leraar te zijn in voortgezet onderwijs. Hij zal aan de leerlingen van Jezus – toen en nu – onderwijs geven; godsdienstonderwijs, zowel theorie als praktijk. Een waar christen is leergierig. De Geest leert veel aan, maar ook af. Zijn onderwijs is Bijbels en op Christus gericht, om Hem meer te leren kennen.

Voortgezet onderwijs

  1. De leerlingen
  2. De Leraar
  3. De les

Gemeente, jongens en meisjes, thema is: ‘Voortgezet onderwijs’. Al met al is het een beetje een leerdienst, les over de Heilige Geest.

1.

Je denkt misschien aan Pieter Groen, Driestar of weet ik wat. Of leerlingen van groep 8, die naar het voortgezet onderwijs gaan. Jullie, jongens en meiden. Maar nee, mis. Ik denk vanavond aan de leerlingen van Jezus. De mensen tegen wie Jezus spreekt. Dus eerst over u, in de tekst.

Ze hebben een paar jaar les gehad van Hem. Jezus gaf keer op keer onderwijs. Hij begon hun te leren. Of: veel dingen te leren. In de synagoge, op de rustdag. Ook op andere plekken. In de huizen waar Hij kwam. Soms op een berghelling, een grasveld of onderweg. Ik heb er wel eens over gepreekt, het is een kernwoord. Een kernactiviteit: leren, onderwijzen.

De mensen noemen Hem ‘Rabbi’. Ook Zijn leerlingen spreken Hem zo aan. Ze hebben veel van Hem mogen leren. Nu, het is Paasmaaltijd. Jezus spreekt Zijn leerlingen toe. Hij gaat weg, zegt Hij. Naar Zijn Vader. Hij neemt afscheid. Er komt dus een einde aan Zijn onderwijs. Wat nu dan? Ja, wat nu?

Afgelopen donderdag was ik bij een presentatieavond over Roemenië. Een van de dingen die verteld werd: iemand had een vrouw geholpen te lezen. Kan ze inmiddels al lezen? Snapt ze het?

Dat is ook de vraag voor de leerlingen. Ik ga weg. Het onderwijs houdt dus op. Maar hebben ze genoeg geleerd? Zijn ze uitgeleerd? Al die dingen die Jezus heeft gezegd, gaan ze dat onthouden? Kunnen ze zelfstandig verder?

O nee, o nee. De evangelisten vertellen vaak dat de leerlingen Hem niet begrijpen. Ze snappen niet wat Hij zegt, doet, bedoeld. Het is vaak geheimtaal. Het gaat hen boven de pet. Ze staan met grote ogen te kijken. Ze zijn er niet aan toe. De leerlingen zijn nog zo onwetend. Al lopen ze al een paar jaar mee. Soms ook vergeetachtig. Jezus lijkt er soms kribbig van te worden. Soms zegt Hij: na dezen zult u het verstaan.

Maar nu gaat Hij weg, wat komt ervan terecht? Hoe moet dat, als Hij er niet meer is? Onze tekst is een woord voor deze leerlingen. Jezus belooft dat ze voortgezet onderwijs zullen krijgen. Het onderwijs gaat voortgezet worden.

Bent u nu ook een leerling van Jezus? Zijn wij leerlingen van Jezus? Hoor je bij Hem? Wil je voor jezelf eens antwoord geven op die vraag? Zo ja, dan is het woord ook voor jou en u. Als je geen leerling bent, geen volgeling bent: misschien zit je hier in de Oude Kerk voor de vorm. Uit gewoonte, of omdat het mot. Zonder innerlijke betrokkenheid. Dan is dit niet voor jou. Boeit mij wat. Goed excuus om niet te luisteren?! Maar ergste wat er is: zonder Jezus te moeten leven en sterven. Het kan zomaar gebeuren, dat de wind opgaat. Je wordt gegrepen. De boodschap raakt je. Het is Pinksteren. Mensen worden zomaar ineens gegrepen. Wie weet, vanavond, leerling van Jezus worden! Het kan je overkomen.

2.

De Leraar. Ja. Hoe gaat dat? Jongeren onder elkaar. Welke leraar heb jij? Wie heb jij voor Engels, wiskunde, godsdienst? Van wie belooft Jezus dat ze onderwijs zullen krijgen?

Jezus zegt: de Vader zal de Geest zenden. De Leraar is niemand minder dan de Heilige Geest. Dat is de Leraar. Ik weet niet wat voor idee u van de Geest hebt? Waar denkt u aan? Heilige Geest…?

Jezus noemt Hem de Trooster. Je kunt het woord ook vertalen met advocaat, helper, gids. Allemaal prima. Maar wat doet de Geest? Wat is Zijn werk?

Je kunt dit zeggen, Johannes zegt er van alles over: Hij laat mensen opnieuw geboren worden (Joh. 3). Hij overtuigt mensen van zonde, gerechtigheid, oordeel. Ze vanbinnen omhalen. Ook: de Leraar. Hij geeft les. Wist je dat al? Of zeg ik vanavond iets nieuws voor je?

Heel veel mensen vinden het maar een ongrijpbaar gebeuren met de Geest. Mensen denken aan een goed gevoel, goede sfeer. Tongentaal, gaven van genezing. Jezus vertelt hier dat de Geest Leraar is. In voortgezet onderwijs. Als ik dat tot me door laat dringen, lijkt het me geen goed teken dat mensen niet de schoenen aantrekken voor leeractiviteiten (wijkavonden, krijgen, verenigingen, catechese). Er valt meer over te zeggen. Het wringt. Als we dit nu thuis deden, maar huisgodsdienst lijkt vandaag ook niet beter te gaan. Het lijkt me geen goed teken dat we vandaag gericht zijn op een goed gevoel. Soms lijkt het alsof we alleen nog voor de leuke dingen in beweging komen. Dan zijn we dus bezig met onszelf. Dan moeten we vermaakt worden. Brood en spelen. Of vroom, evangelisch of zwaar bevindelijk. Dan word je gekieteld. Dan moeten we ons zorgen maken. Dan ben je als kerk ziek. Waar de Geest actief is, leer ik hier, wordt vooral veel geleerd. Ik leer zoveel over de Heere Jezus, over de Bijbel. Mensen worden leergierig. Honger naar kennis en geestelijke groei. Ik wil meer weten. Vertel me meer over God! Wat moet ik doen, hoe zit het? Een levend christen is een lerend christen. Een levende gemeente is een lerende gemeente.

Er is een bekend dagboekje, Brevier van Bonhoeffer, misschien kent u dat. De dagtekst van vandaag is precies die van deze preek (28 mei). De gemeente heeft inzicht en onderricht nodig. En daarom zal luisteren naar de Geest. Je hebt het nodig op weg in deze wereld.

En dan nog iets, in het voortgezet onderwijs, is een groot lerarentekort. Ze staan te springen. Er staan ook mensen voor de klas zonder de juiste papieren. Hoe zit dat met deze Leraar? Hoe zit het met Zijn bevoegdheid?

De Geest opereert niet op eigen gezag. Hij is gevolmachtigd. Door de Vader gezonden. In Jezus’ Naam. Vraag me niet hoe dat dit, die verhoudingen. Vraag me niet verder alsjeblieft. Is een heilig geheim. Ik heb in mijn studietijd les gehad van Prof. G. van den Brink, hij preekte pas nog hier in de Maranatha. We hadden 12 keer 2 uur les, als ik me goed herinner. Lessen over de Drie-Eenheid. Het is uiterst bijbels om daar over te spreken, leerde ik. Ook geleerd dat je er diepzinnigheden over kunt zeggen. Het geheim is niet opgelost, alleen maar groter geworden. De Vader, Zoon en Geest zijn volmaakt in liefde. Ze brengen Gods kinderen door de stormen heen Thuis. Dat zie je hier ook. Hoe het werkt is een mysterie. De Geest wordt door gezonden door de Vader in de Naam van de Zoon. Hij heeft een hemelse bevoegdheid. Na Jezus’ vertrek mag Hij voortgezet onderwijs geven.

3.

De les. Wat leer je nou op het voortgezet onderwijs? Van alles toch? Een breed pakket aan vakken.

Wat leer je van de Heilige Geest? Van alles! Hij zal u in alles onderwijzen. Alles. Wat alles? Alles van God en goddelijke zaken. Alles wat nodig en nuttig is. De Geest geeft godsdienst, zou je kunnen zeggen zoals geen leraar op aarde dat kan. Bijbelse geschiedenis, ook bijbelse toekomstmuziek. Over rechtvaardiging en heiliging. Theorie en praktijk. Kennis – hoe vaak wordt dat niet genoemd in het Nieuwe Testament! Kennis van Gods rechtvaardigheid, liefde, waarheid, trouw, genade, heiligheid. Noem maar op. Ook praktijk, Hij maakt bekwaam. Soms hadden we practicum. Handen en voeten geven aan de theorie. Vorm en uiting geven in het dagelijks leven. Lessen over leer en leven.

Veel afleren. Sterven aan jezelf. Niet op zoek naar iets nieuws. Ook aanleren. Godsdienstoefening. Ontmaskeren van de leugen. Aloude eeuwenoude waarheid over God aan het licht brengen. De Geest leert het je verinnerlijken. Niet altijd buiten je zelf, het raakt me niet, nee, de Geest brengt het binnen. Dan wordt het: waarheid in het binnenste. Hij zal u alles in herinnering brengen wat Ik u gezegd heb. Hij zorgt ervoor dat de woorden van Jezus niet in vergetelheid raken. Dan het gaat leven in je hart en je eruit gaat leven. De beloften en bevelen van Jezus. Zo leert de Geest dat Jezus Christus de bron en bodem is van je bestaan. Dat Jezus in het midden komt te staan.

Daarom zingen we vanavond ook Psalm 119. Misschien fronste iemand de wenkbrauwen, dat we zoveel uit Psalm 119 zongen? Wet en Geest staan toch tegen elkaar? De wet perst je in een keurslijf? Waar de Geest is, is vrijheid?! Volgens mij kan Psalm 119 bij uitstek een Pinksterpsalm genoemd worden. De Trooster zal u alles leren. Dat van God geleerd worden. Van het Woord intens gaat houden. Dat leert de heilige Geest. Dat je nader ingeleid en ingewijd wordt. Alsmaar meer liefde voor het Woord krijgt.

Dat is de les van vanavond; waar de Geest werkt, waar de adem van God werk, daar ga je niet los, daar ga je niet uit je dak, geen ruimte voor losbandigheid, maar de Geest bindt ons juist aan het Woord. Die leert genoeg te hebben aan het Woord. Zegen en vloek. Leven en dood. Verleden, heden, toekomst. Zonde en genade. De Geest wijst je in het Woord. Eerbied voor de Heere. Groter en hoger van de Heere leren denken. Jezelf op het diepst vernederen. God verheerlijken op het hoogst. Dat je zo doende het heil durft toe te eigenen, ondanks jezelf. De Geest leert je vast te klemmen. Steunen, leunen, zinken en zakken op het Woord. Dichtbij het woord blijven! Dat inademen en uitademen. Vol van liefde voor Zijn dienst.

Ik vind het mooi dat de Geest dan de Trooster wordt genoemd. Juist als de Leraar. Als degene die het Woord in herinnering brengt. Hij is de Trooster. De Troost van het woord van God. Zijn gids- en hulpfunctie: Hij doet je vastklemmen aan het Woord van Christus. Zo is Hij de Trooster. Zo wil Hij de Pinkstergeest zijn. Als Jezus gaat, komt de Trooster. Om het Woord tot vertroosting, geest en leven te doen zijn.

We hebben de drie punten gehad. Ik rond het af met drie voorbeelden, een plaatje bij het praatje. Maak het eens concreet, zegt u. Hoe zit dan in de praktijk?

  1. Ik dacht aan Jezus zelf. Met eerbied gesproken: Hij weet het uit eigen ervaring wat Hij zegt. Uit eigen bevinding. Hoe ging dat in Zijn leven? Op een dag werd Hij gedoopt. De Vader zond toen de Geest. Die daalde op Hem neer. Hij werd vervuld met de Geest van God. Kort daarna kwam de duivel op Hem af. Om Hem los te maken en los te weken. Jezus was zwak en in nood. De duivel had een veelbelovend verhaal. Een kleine knieval was genoeg. Jezus bezweek niet; door de Geest geleerd was Hij thuis in het woord van God. Hij prikte door het listige spel heen. Hij zou niet rijker geworden zijn. De Geest zal U onderwijzen, indachtig maken wat God gezegd heeft.
  2. Ik denk aan de Eerste Pinksterdag. Die eerste uit Handelingen 2. Dat bekende hoofdstuk. Waar we horen van de volle uitstorting. Wat gebeurt er dan? God maakt Zijn beloften daar waar. God zendt de Geest. De discipelen raken er vol van. Ze snappen het! Ze krijgen zicht op Jezus. Als nooit tevoren. Ze zien wat ze eerder niet zagen. Hij is de Zaligmaker. Ze begrijpen wat Hij gedaan heeft. Ze snappen dat Hij zichzelf opgeofferd heeft. De Geest roept de woorden van Jezus wakker. Vol van Zijn woord, weg, werken. Het woord valt open. Ze beginnen met ongekende vrijmoedigheid te spreken en te preken. Psalm 119:86. Ze houden een Bijbelse preek! De pinksterpreek staat vol van teksten die over Jezus getuigen. Onder die prediking gebeurt het. Mensen gaan geloven. De gemeente ontstaat. Wat horen we? Ze volharden in de leer. Ze bleven bij het evangelie. De Geest zal u in alles onderwijzen en in herinnering brengen wat Ik u gezegd heb
  3. Tenslotte, ik blijf dat een mooi verhaaltje vinden: van die man, bij wie dingen aan het veranderen waren. Hij was een ander mens geworden. Hij las op een dag uit Zijn Bijbel. Het was als een openbaring voor hem. Opeens las hij het als een spannend boek. Hij zei tegen zijn vrouw: ik lees dingen die ik nog nooit gelezen het. Die vrouw zei: de Bijbel is niet veranderd, maar jij wel. Dat is Pinksteren. Dan word je blij en rijk. Dan is het Pinksteren.

Dan bid ik zo aan het einde van deze preek: ‘O Vader die in de hemelen zijt, het is vandaag Pinksteren, wij bidden U, vandaag, voor groot en klein, voor jong en oud.  Maak ons tot Uw leerlingen. Och schonkt Gij ons de hulp van Uwen Geest. Naar Uw belofte. Maak ons Uwe wegen door Uw Woord en Geest bekend.’

 

 

 

 

Amen.

(Psalm 25 vers 2, berijming 1773)

Hervormde Gemeente Katwijk, Andreaskerk, zondag 28 mei 2023, 18 uur. Schriftlezing Johannes 14:15-31.