Jozef heeft een kleine, maar belangrijke rol in het kerstverhaal. Eigenlijk wil hij de reputatie van Maria redden, maar in een droom houdt een engel hem Gods Woord voor. Hij wordt de pleegvader van Jezus. God schakelt Jozef in en Jozef gehoorzaamt. Hij gaat met het Kind de weg van het Kerstkind. Een weg van zelfverloochening, naar Gods inzettingen.
Jongelui, jongens en meisjes, af en toe krijg je op school de opdracht om een boekverslag te maken. O ja? Misschien nare ervaring mee. Dan schrijf je op wat er in het boek gebeurt. Wie is de hoofdpersoon? Waar gaat het boek over? Om wie draait het? Die vraag moet je dan beantwoorden. Om wie draait het? Wat is het thema? Soms is dat best moeilijk. Wie is de hoofdpersoon. Soms veel personen. Ze doen wel mee, maar een bijrol vervullen.
Aan dat voorbeeld moest ik denken toen ik bezig was met de preek. Als wij eens kijken naar het kerstevangelie, kunnen we het verhaal best samenvatten. Om wie gaat het? Om Jezus. Hij is de hoofdpersoon. Het gaat ook over God de Vader, die Jezus geeft en zendt. Maria neemt ook een belangrijke plaats in, al zijn we niet katholiek.
Hoe zit het nou met Jozef? Doet hij mee? Is hij belangrijk? Of is het een bijrol? Die vraag in het achterhoofd houden. Wat is de plek van Jozef in de geschiedenis van kerst? Maria neemt een belangrijke plek in. Ze gelooft, gaat naar Zacharias en Elisabeth, zij brengt het kind ter wereld. En Jozef dan?
Mattheus zegt iets over Jozef. Bij Lukas verdwijnt hij bijna in de schaduw. Maar is hij belangrijk? Welke plek neemt hij in? Toch zullen we zien dat hij een belangrijke plek in neemt. Ik moet denken aan een auto. Een motor. Garage zegt, het was iets kleins, maar het moest wel worden verholpen. Maakte dat je niet meer kon rijden. God geeft Jozef een rol. Misschien niet zo groot. Maar wel belangrijk. God geeft een plek aan mensen!
Jozef. Over hem gaat het. Wat weten we? Hij is een zoon van David. Mattheus heeft eerst geslacht toegelicht. Lukas 3 is ook een geslachtslijst. Daar tot Adam. Eindigt allebei bij Jozef. Achterkleinzoon van David. Hij was timmerman. Woonde in Galilea. Moest die reis maken naar Bethlehem. Weten niet hoe oud hij was. Op oude schilderijen is hij vaak oud. Is wat voor te zeggen. Bij kruisiging zien we hem niet. Overleden? Kan. Maria was 14-18 jaar, misschien, Jozef ouder? Woonde in het noorden. Verloofd met Maria. En verder?
Het is moeilijk voor hem geworden. Hij was verloofd met Maria. Zoiets als: voor de wet getrouwd. Contract al getekend, maar je woonde nog niet samen. Wel verbonden aan elkaar door het recht. En dan? En dan komt Jozef tot conclusie dat Maria zwanger is.
Dat is niet van mij, weet hij. Het raakt Jozef. Hij denkt dat Maria hem ontrouw is geworden. Het staat er simpel. Maar wat een angst bij deze man. Hij was een vrome en rechtvaardige man. Wandelde naar de inzettingen van de Heere. Hij leefde zoals God dat had neergelegd. Kon niet van hem zijn. Wat is er aan de hand? Ik zie een man die God dient. Tijd voor huwelijk rein wil leven. Seksualiteit en huwelijk heeft God aan elkaar verbonden.
Als ik dit zo zeg, lijkt het alsof wij in een totaal andere wereld leven. Voor mensen is dit totaal geen issue. Hoort er gewoon bij. Hoort er gewoon bij. Waarom zou je wchten? Zwangerschap kan je toch voorkomen? Jozef leeft vroom. Zou het ook niet voor ons gelden? Zou het Woord nu niet gelden. Zeker, een verkering kan lang duren. Niet te hoge eisen aan jezelf stellen!
Jozef leefde met God. Concreet. De Heere en Zijn woord op de eerste plaats. Ook in gewone dingen. Een vrome en rechtvaardige man. En dan die ervaring en het besef. Jozef was ook barmhartig. Hij zal Maria verlaten. Stiekem. In alle stilte. Geen stampij maken. Zodat ze niet al te zeer te schande wordt. Niet haar reputatie kapot maken. Hij leefde naar de wet. Maar hij was niet wettisch. Hij nam het nauw met de Heere. Maar was barmhartig ten opzichte van Maria. Streng voor zichzelf. Is dat niet iets van de vreze van God? Leven naar de inzettingen en aan de andere kant niet alles op de spits drijven?
Jozef is verward en teleurgesteld. Maria zegt: ja maar die engel zei het. Je kunt me nog meer vertellen! Ja. En dan gebeurt er wat?
Terwijl hij deze dingen overlegt. Staat er mooi. Hij overweegt dit. Engel komt bij hem. Wees niet bevreesd Maria te nemen. Het kind is uit de Heilige Geest. God grijpt in. Niet overheen lezen! God grijpt in. Hij stuurt een engel. Spreekt tot Jozef. Het zal Kerst worden. Hoe komt dat? Dat weet een kind. Omdat God het Kerst laat worden. Omdat God tegen Augustus zegt dat hij een volkstelling moet houden. Gabriel ging ook naar Maria. En nu een engel naar Jozef. Alle draden komen bij elkaar. Het is Gods werk. Hij begint en maakt het af! God staat er voor in. Hij zorgt dat het Kerst wordt. God is getrouw, Zijn plannen falen niet.
Dat zien we in deze geschiedenis. Maar we zien het vaak. Alle dingen die tegen kunnen werken worden ingeschakeld en omgebogen. Hij volvoert Zijn plan en raad.
Jozef loopt met een plan rond om Maria te verlaten. Maar in die nacht spreekt een engel. Wees niet bevreesd. Het Kind is uit de Heilige Geest. Ziet, een maagd zal zwanger worden. U zult hem de naam Immanuel noemen. Die engel spreekt tot Jozef. Het is God die spreekt (weet hij als hij wakker wordt). God spreekt door een droom!
Weet u wat mij opvalt? Die engel verschijnt in die droom. Hij heeft een woord voor Jozef. Die engel neemt, om het zo te zeggen, zijn Bijbeltje mee. Jozef, het staat zo in de Bijbel. Jesaja 7:14, een maagd zal zwanger worden en een zoon baren. Die engel neemt de Bijbel mee. Alsof de Heere het verstand van Jozef open maakt en opklaart. God komt en Hij neemt Zijn woord mee.
Anders zeg je: ja, dat overkwam Jozef, maar nu niet meer. Maar God spreekt door Zijn woord. Jozef is het niet eens met Maria. Hij is verward. Maar God wint hem in. Wat doet de Heere veel moeite voor Jozef.
Is dat nog niet wat de Heere doet?! Door Woord en Geest mensen inwint? Misschien heb je wel eens zin om met je vrienden mee te doen. Moeilijk om te zeggen: dat doe ik niet. Maar de Heere kan je inwinnen! Dat je die keuze gaat maken in je leven. Wie gaat ik dienen: de Heere of mezelf?! Jozef wordt ook ingewonnen. Hij wordt ingeschakeld. Of je hebt het moeilijk in je leven. Met tegenwerking en tegenslag te maken. Wat is Uw weg? Kan de Heere ons niet gewoon inwinnen? Ons leven in Zijn hand leggen. Of je hebt bezwaren tegen het geloof, maar je wordt ingewonnen. Het kan strijd en aanvechting geven!
Wat heeft Jozef er veel in ontvangen. De Heere liet veel zien in die nacht. Het zal Immanuel zijn. Dat kind. Geen gewoon kind. Uit de Heilige Geest. God is er de Vader van. Jozef mag de weg van God gaan. En hij ziet veel van de weg. Een kind uit de maagd. Het kind spreekt van een zondige wereld, waar God iets aan komt doen. Jozef ziet de genade van God. Zo wordt hij ingewonnen.
Wat is de plaats die hij inneemt? Waarom ingeschakeld? Waarom is dit belangrijk? Natuurlijk, straks moet hij met Maria mee. Ze kan niet als ongehuwde moeder over die wegen. Maar dat is niet het enige. Straks als ze kwetsbaar wordt en het lastig is. Maar dat is niet de kern.
Engel zegt: Jozef, gij zoon van David, wees niet bang om uw vrouw tot u te nemen. Spreekt hem aan als Zoon van David. Lange lijst. Begint bij Abraham en eindigt bij Jozef. Lukas van Adam tot Jozef. In beide lijsten staat Jozef centraal. Er is vaak de gedachte dat Maria ook uit de stam van David komt. Zou kunnen. Ze was een nicht van Elisabeth. Maar wat wil de Heere onderstrepen: het is Jozef door wie dit Kind een zoon van David zal worden. Jozef geeft het kind de naam. Niet de biologische vader, maar wel voor het gerecht. Pleegvader. Juridisch. Hier komt de zoom van David! Jozef wordt daarbij ingeschakeld. U is geboren, de Zoon van David. God benadrukt hier deze lijn. Jozef ingeschakeld. Om Christus te brengen in het geslacht van David. Geen bijrol. Maar een wezenlijke schakel in dat grote plan. Waarom zo, waarom Jozef? Vanwege die langbeloofde belofte. Deze belofte wordt waar. Kind van Maria en Jozef en van de Heilige Geest. Een echt mens, maar volslagen zonder zonde. Sterker dan wij allemaal. Hij moest sterker, rein zijn! Zoon van Jozef naar het recht en Zoon van God naar het wezen.
Straks gaat Jozef zingen. Vers 25 zegt dat. Hij had geen gemeenschap met haar. Totdat ze gebaard had. En hij geeft Hem de naam Jezus. In de droom was die naam toegefluisterd. Zeven dagen na de geboorte, besnijdenis, dan is er geen twijfel: Jezus! Hij zal Zijn volk zalig maken. Ik zie Jozef in gedachten staan. Jezus. Zaligmaker. Hij zal verlossen van schuld, vloek en zonde. Hij zal de straf wegnemen. De duivel overwinnen. Jozef gelooft het. Hij noemt de naam. Het is een belijdenis. Jezus. Zaligmaker. Jozef is niet alleen maar vader naar het recht, maar ook een gelovige. Het zal Kerst worden!
Het is echt Kerstfeest als je naar het Kind mag kijken en zeggen: mijn Zaligmaker, verlosser, Heere. Hij wordt voor mij geboren. Die engel fluisterde het Jozef toe. Het moment is daar, dan jubelt Jozef het uit. Is Hij onze verwachting? Zo gaat die naam spreken. Jozef spreekt het uit. Dat Kind? Jezus! Zaligmaker. Jozef is ingeschakeld. Als gelovige en vader.
Nog een keer: Jozef gelooft. En geeft zich ook over aan de weg van God. Hij wordt ingewonnen. Klein radartje. Voor hem is het geen makkelijke weg geweest. Zouden die mensen in Nazareth geroddeld hebben? Ze geloofden het misschien niet. Heb je het gehoord van Jozef? Kan je het je voorstellen? Met het Kind de weg van het Kind moeten gaan. Geen gemeenschap totdat ze haar Zoon gebaard had. Weg van zelfverloochening. Alleen het kind van God! Jozef gaat de weg met de Heere. Hij wordt ingewonnen. Hij gaat ook de weg van de Heere. Kruisgestalte. Laat het ons niet afschrikken. Eenmaal triomferen. Alle lijnen komen samen in het kind. Jozef laat zich inschakelen. Niet alleen voor de show. Nee. Als de zoon van David. Daarom zeiden ze later tegen Jezus: ontferm U over mij, Zoon van David. Het Kind wordt geboren. De Zaligmaker. Bent u al ingewonnen? Voor Zijn weg? Achter Hem aan, jezelf verloochenen en het van Hem te verwachten. Wiens naam is Jezus. Zaligmaker. Hij zal Zijn volk zalig maken van hun zonden. Dan wordt het echt Kerst. Amen.
Hervormde gemeente Reeuwijk, Ichthuskerk, zondag 23 december 2018, 17 uur. Schriftlezing Mattheus 1:18-25.